BOA. İ_MVL398_17322 Koçgiri Kaymakamlığı’nın Kuruluş süreci hakkında belge.

BOA. arşivinde bulunan İ_MVL_398_17322 numaralı, toplam 27 adet belge Koçgiri aşiretleri üzerine 1756 yılında yapılmış bir askeri harekatın hazırlık, yürütme ve sonuçlarıyla ilgilidir. Bu askeri harekat sonrasında Koçgiri Kazası Müdürü Paşo oğlu Diyab’la birlikte 19 aşiret önde geleni yakalanıp Sivas hapishanelerinde humma salgınından öldüğü, aynı dönemde yakalanan 15’e yakın aşiret mensubunun ise İstanbul’da kürek cezasına gönderildiği belgelerde yer almaktadır.

Koçgiri Kazasının lağvedilip Koçgiri Kaymakamlığı’nın kuruluş sürecini açığa çıkaran aşağıdaki belge dizisi  Koçgiri aşiretleri üzerina yapılan askeri harekatın komutanı Mirliva Hasan Paşa ile Anadolu Ordu komutanlığı, Saray ve Sivas Valisi ile yapılan yazışmaları içermektedir.

Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri içinde yer alan bu belgeler tam bir kronoloji takip edilmeden tasnif edilip numaralandığından belgelerin tümü okunmadan konunun bütününü anlamak zorlaşmaktadır. Bu nedenle bu belge serisinde 9. madde altında bulunan, girişi ile birlikte 13 benden oluşan  belgeleri ayrıca ele almak anlaşılmasını kolaylaştıracaktır.

9. Madde altında yer alan 13 bend, 1855’ten itibaren Koçgirililerin nasıl itaat altına alınacağı, bu itaatin nasıl sürekli hale getirilebileceği ve 1857’de Koçgiri Kaymakamlığı’nın kuruluşunu şekillendiren tartışmalara dairdir. Bu belgeler Ali Rıza Çelik’in Belgelerle Koçgiri

Kürd Aşiretlerinin Te’dibi Terbiyesi Islahı 1830-1862 Tutuklamalar, Ölümler, Sürgünlerkitabında ve Koçgiri Kültür Derneği tarafından hazırlanan 16-19. YÜZYIL OSMANLI ARŞİV BELGELERİYLE KOÇGİRİ TARİHİ -I- AŞİRET * KİMLİK * GÖÇ * İSKÂN başlıklı kitaplarda ayrıntılarıyla değerlendirilmiştir

Sözkonusu belgelerin transkripsiyonu BOA. arşiv sırası bozulmadan aşağıda verilmektedir.

İ_MVL_398_17322

Belge 1

Sivas eyâleti dâhilinde kâ’in Koçgirili aşiretinin dört seneden mütecâviz kaymakamı bulunan Sivaslı Abdi Efendi bendelerine bir müddetden beri nüzûl (felç) isabet ederek neuzü-billahi teala lisânı bütün bütün tutulup kendisi dahî esir-firâş (ağır hasta) olmuş ve umûr-ı kaymakamlık rü’yetden kalmış (kaymakamlık işleri idareden kalktığı) olduğu sahîhan mesmû‘-ı kemterâmen (gerçek duyumlarımdan) olup abd-ı âcizleri (kendileri) ise on seneden mütecâviz eyâlet-i merkûme dâhilinde Tokad ve Divriği kaymakamlıklarında bulunup eyâlet-i mezbûrenin her bir husûsâtına lâyıkıyla kesb-i ma‘lûmât (bilgi sahibi) ve ahalisiyle hüsn-i ülfet (dost geçinmek) ve imtizâç bulunduğundan (uyumlu) lütfen ve merhameten zikr olunan Koçgirili kaymakamlığının uhde-i kemterâneme ihâle ve ihsânıyla müceddeden çerâğlığım (görevlendirilme) husûsuna müsâ‘ade-i seniyyeleri şâyân (izin verilmesi) buyurulmak bâbında emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. (son karar yüce makamındır)

Bende-i Derviş (imza) (Koçgiri Kaymakam adayı olup Tokad ve Divriği kaymakamlıkları yapmış)

Belge 2

İşbu şukkanın (yazının) me‘âli Koçgiri Kaymakamı Abdi Efendi’nin sû’-ı hâlini (kötü halini) beyândan ibaret bulunmuş olmakla kaymakamlık-ı mezkûrun ilgâsına (kaldırılmasına) dair Sivas Mutasarrıfı Saadetlü Paşa tarafından vârid (gelen) olan evrâk ile birleştirilerek iktizâsının heyetince müzâkeresi lâzım gelir.

Belge 3

Bu defa takdîm kılınan lâyihada (raporda) bi’t-tâbi‘(doğal olarak) maaşları lağv olmak (feshedilmek) icâb edenlerin mikdârı

Teşkîl olunacak kaymakamlık dâhilinde bulunacak memurin ve ketebe ve sairenin maaşları

Belge 4

İşbu Uzunyayla tûlen (uzunluk) on iki arzen (en) altmış dört saat kadar mesafeden ibaret ve hâlî bir mahal olduğu. (elle hazırlanan harita) uzunyayla haritası

Belge 5

Yeniil Aşireti kaymakamlığında müstahdem bulunan zikr-i âtî (aşağıda adı geçen) memurların ber mucebi kuyud ve maaşı

Cihanbeyli nam-ı diğer Aşâʼir-i Seb‘a (yedi aşiret) kaymakamlığında bulunan memurların ber mûceb-i kuyûd (kayıtlara göre) maaşı

Belge 6

Hakpây-ı âlî-i müşîrânelerinde (yüce makamdan) vareste-i izâh (açıklanmış) ve beyân olduğu üzere Sivas’a on iki saat mesafede ve Sivas ve Dersim ve Karahisar-ı Şarki Sancakları vustünde (ortasında) meskun Koçgiri aşireti denilen ekrad bunca senelerden beri izhâr-ı şekâvet (eşkıyalıkları meydanda) ile ızrâr-ı ahali (ahaliye zarar veren) ve ibâdı itiyâd  etmiş (alışkanlık hale getirmiş) ve Anadolu Ordu-yu Hümâyûnu Müşirliğine sâye-bahşa-yı ikbâl olan eslaf-ı izâmlarıyla (önceden gelmiş olan müşirler) Sivas’da bulunan vülât-ı izâm (valiler) ve mutasarrıfîn-i kirâm (mutasarrıflar)  taraflarından haklarında müte‘addid inhâlar (defalarca yazılar) ve câ-be-câ (yer yer) teşebbüsât-ı esbâb-ı ıslahıye (ıslahları için yapılan teşebbüsler) dahî vukû‘a gelmiş ise de kârger-i te’sîr (etkili) olamamış ve Sivas’a vürûd-ı acizânemizde (geldiğimizde) aşiret-i merkûme eşkıyasından canları yanmış ve hemen terk-i evtân (vatanı terketmek) etmekliğe bir başları kalmış ahâli-i acezenin (aciz ahalinin) ahvâline tahsîl-i vukûf eylediğimde (durumlarını anlamaya çalışma) bir veçhile tahammül edemeyip ve hasbetallahü teala der-bâr-ı merhamet-karâr-ı âlîye vâki‘ (merhametli yüce makama) olan mazbata ve inhâ-ı acizi üzerine zât-ı haydar-simât-ı âsafâneleriyle (Sadaret makamı) muhâbereye ta‘lîkan (haberleşerek) icrâ-yı iktizâsı (gereğinin yapılması) cevaben irâde ve fermân buyurulacağı cihetle hak-pây-ı sâmî-i müşîrilerine (müşirlik makamına) vukû‘ bulan iş‘ârât-ı çâkerânem (yaptığım açıklamalar) mukârin-i iltifâtî (iltifata yakın) olarak Mirliva izzetlü Hasan Paşa bendeleri kuvve-i kâfiye (kafi kuvvet) ile sevk ve i‘zâm ve Sivas Meclis-i Kebîri azasından ve erbâb-ı vukûfdan (bilirkişi) bir bendelerinin dahî taraf-ı çâkerîden paşa-yı mûmâ-ileyh bendeleri ma‘iyetine terettüben (sorumluluk alarak) irsâli irâde ve erkâm buyurulmuş ve tasvîb ve isrâ kılındığı veçhile Hacegân-ı Divân-ı Hümâyûn’dan[1] ve Meclis-i mezkûr azasından fütüvvetlü Abdi Efendi bendeleri Karahisar-ı Şarki’de paşa-yı mûmâ-ileyh bendelerinî bi’l-muvâsele (ulaşarak) Zara Karyesi’ne avdetlerinde (dönüşlerinde) zıll-ı zalil adimü’l-misl ve hazret-i şehriyârîde muhsın-i semere-i tevcîhât-ı aliyye ve hüsn-i niyât-ı seniyye-i haydâraneleri cünûd-ı zafer-nümûd-ı şahânenin celâdet-i manzûmelerine müstezâd ve icrâ-kerdeleri olan tedâbirât muvâfık-ı tevfîkât-ı cenâb-ı rabbü’l-ibâd olarak (padişahın gölgesinde tevcih edilen görev ve hüsnüniyet eseri olarak zafer kazanan askerin yiğitliklerini artırarak, Allah’ın yardımıyla alınan tedbirlerin semeresi olarak) aşiret-i merkûmeden olarak silki’l-leali-i askeriyede (askeriyede görev yapan) dört neferleri bulunduğunun şimdiye kadar vukû‘u yok iken hamd olsun istihsâl olunan dört yüzden mütecâviz efrad-ı askeriyeleri takım takım Dersaadet’e tesbîl (yola koyulduğu) ve hayliden halli (epeyce) emvâl-ı miriye-i müterâkimeleriyle (birikmiş vergi malları) ashâb-ı hukukun (hukuk sahiplerinin) mütebeyyin olan (ortaya çıkan) hayvanât ve menhûbât-ı saireleri (yağmalanmış malları) tahsîl ve irâde ve iş‘âr-ı aliyyeleri üzere Sivas’da muhâkemât-ı icâbiyeleri (icâb eden mahkemeleri) icrâ kılınmak üzere kırk kadar rü’esa ve eşkıya-ı aşiret Sivas’a ta‘sîl edilmiş ve sâye-i şevket-vâye-i hazret-i tâcidâride (padişah nazarında) haklarında her türlü ıslâhat-ı mukteziyenin (gerekli ıslahat) icrâsı ayîne-i teyessürde (işlerin kolaylaştırılması) sûret-nümâ-yı bürûz (ortaya çıktığı) olduğu misilli Karahisar-ı Şarki ve Dersim Sancaklarıyla Koyulhisar ve Kuruçay taraflarından dahî kat‘-ı müdâhale (sonlandırılarak) edilerek her bir hâlde ahali-i meskûne-i saireye muvâfakat-ı tamme (uzlaşma) hasıl olmak üzere muvâfık-ı rıza-yı âlî (padişahın rızası) olur suver-i hasene (güzel şekiller) ile haklarında icâb eden te’mînat-ı müteyemmine (uğurlu, bereketli)  dahî bi’l-icrâ inzibât-ı daimi bunlarda ne sûretle hâsıl olacağını mübeyyin paşa-yı mûmâ-ileyh bendeleri tarafından tanzîmen hak-pây-ı aliyyelerine takdîm olunan on üç bendi şâmil bir kıt‘a lâyihada zikr olunan kaymakamlıklarla kazalardan kat‘-ı müdâhale (müdahalenin kesilerek) ve bazı semt ve mülâsık (yapışık) olan mahaller dahî ilave birle (ilave edilerek) Sivas Eyâleti cânibinden idare olunmak üzere orası ufarık (ufacık) bir kaymakamlık teşkîliyle erbâb-ı ma‘lûmatdan (bilgili ve nitelikli) bir bendelerine ihâlesi mazbûtiyet-i abidiyye (sağlam bağlılıkları) ve teksîr-i vâridât-ı miriyeyi (devlet gelirlerinin artması) intâç edeceği (neticelenme) iş‘âr ve inhâ olunmasına ve mûmâ-ileyh Abdi Efendi bendeleri dahî altı yedi mâh (ay) Zara’da ikâmet ve paşa-yı mûmâ-ileyh bendeleri ma‘iyyetinde bulunarak îfâ-yı hüsn-i hizmet (güzel hizmetler) eylediğinden kat‘ü’n-nazar (durumunun görülerek) bu bâbda aşiret-i merkûmenin her bir hâline vakıf ve şâyân-ı mükâfat-ı seniyye (makamın oluruna uygun) bulunmasına mebnî rütbesinin sâliseye[2] terfî‘iyle kaymakamlık-ı mezbûrun uhdesine ihtihsâli (üzerine geçirme) taraf-ı eşref-i müşîrânelerinden (müşirlik makamından) tasvîb ve tensîb buyurularak mazbata ve inhâsı müştereken takdîm kılınmak üzere lâyiha-ı mezbûre ile savb-ı çâkerâneme (tarafıma) bil-irsâl Meclis-i Kebîrde (büyük meclis) verilen karar üzere taraf-ı âcizîden dahî tahsîn ve tasvîb (güzel bulup onaylanarak) olunarak bundan çend mâh mukaddem hak-pây-ı seniyyelerine (makama) takdîm kılınmış ve o hilâlde (aralık) reis-i eşkıya bulunan ve asâkir-i şâhâneye evvel emirde? teşhir-i silaha (silah göstermeğe) mütecâsir olan Diyab nâm şâkî paşa-ı mûmâ-ileyh bendeleri tarafından mecrûhen (yaralı) ahz u girift olunarak (ele geçirilerek) Sivas’a gönderilmesinde müteşekkiren (teşekkür) icâbı hak-pây-ı âlîye (yüce makama) arz ve inhâ olunmuştu. Cevaben geçen Ramazan-ı şerif dört tarihiyle şeref-sâdır olarak hâme-nüvâz (gönül okşayıcı) vürûd olan emirnâme-i sâmi-i hazret-i vekâlet-penâhînin (bakanlık emri) manzûr-ı âlîleri buyurulmak üzere matviyyen takdîm kılınan sûret-i mergûbesinden (arzu edilen suretinden) müsteban olacağı veçhile aşiret-i merkûmenin inzibât-ı daimisi (daimi düzeni) ne tedbire muhtaç ise icrasının iş‘ârıyla beraber icâbının Trabzon ve Harput valileri devletlü paşalar hazerâtıyla bi’l-muhâbere arz ve inhâsı irâde ve fermân buyurulmuş ve mûmâ-ileyh Hasan Paşa bendelerinin takdîm-gerdesi (takdîm edilmiş) olan lâyihada inzibât-ı daimi hakkında münderiç olan tedâbir ileride yolunda ve onun üzerine tasvibat-ı seniyye-i müşiraneleri (müşiriyetin oluruyla) dahî fevkal-gaye (umulanın) usulünde olmasıyla kulunuzca bu bâbda muhâberata (haberleşme) hacet kalmamıştır. Çünkü mahal-ı mezbûra Harput seksen ve Trabzon doksan saat mesafede vâki‘ olup müşârün-ileyhima hazerâtı (adı geçen makam sahipleri) hasbel-i usûl Dersim ve Karahisar-ı Şarki Kaymakamlıklarından isti‘lâma (bilgi istemeye) mecbur olacakları misilli tahkîkât-ı aciziye göre livaeyn-i mezbûreyn (adı geçen iki liva/Trabzon-Harput) meclisleri ve ol-havalinin mu‘ayyenânı ve vücûhu (ileri gelenler) aşiret-i merkûmenin oralardan tefrikini (ayrılmasını) istemeyecekleri ve o cihetle matlub olan (talep edilen) inzibât (güvenlik) hasıl olamayacağı rû-nümûn (görünen, meydana çıkan) ve bu sûretde şu denli tekellüfât (külfetler) ve masârıfât ile husûle gelmiş olan ıslahâtın zerre kadar faidesi olamayacağından gayrı günden güne şirâze-i nizâmı (düzen) bozularak heyet-i sabıkasını (eski durum) tecâvüz edecek derecede uygunsuzluğu netice vereceği mertebe-i vuzûha makrûndur (bellidir). Bir nebzece iş‘âr-ı acizânemi musaddak olarak şeref-vârid olan emirnâme-i seniyyede (üst makamın emirnamesi) isti‘lâm buyurulan inzibât maddesini müşârûn-ileyh Trabzon valisi hazretlerinin Karahisar-ı Şarki Kaymakamlığı’ndan sual etmesi lazım gelip o dahî ber beyân-ı bâlâ dilhâhı (yukarıda izahı arzu edildiği) üzere cevab yazacağı derkar iken Trabzon’un mesafe-i ba‘ide (uzak mesafede) olduğu cihetle müşârûn-ileyh hazretlerinin ve gerek Trabzon Eyâleti meclisinin aşiret-i merkûme ne sûretle mülhak (ilhak) olacağına ve hangi sancakta bulunacağına vukufları (bilgileri) olmadığından inzibât ve emr-i muhâberatın icrâsını Gümüşhane kaymakâmına havâle etmesiyle kaymakam-ı mûmâ-ileyh dahî bâ-tahrîrât-ı çâkerlerinden (tahrîrât ile kendilerinden) sual etmeleri rehîn-i cây-ı isticâb (şaşırmasına sebep) olmuştur. Anadolu Ordu-yı Hümâyûnu Müşirliği zat-ı aliyyeleriyle mübâhî (övünmek) olduğu müddetde icra buyurdukları asâr-ı muhsenât-ı nâ-ma‘dudenin (sayısız güzel eserlerin) bu havalice cüzʼ-i azâmı (büyük parça) olan şu husûs-ı hayriyenin mücerred heba ve zâʼil (kaybedilmesi) olmasını hasbe’l-ihtisâs tecviz (hissedip uygun görmediğinden) edemediğinden ve Ordu-yı Hümâyûn-ı mezbûrdan tahvil-i memuriyet-i celilelerini (görev değişikliğini) müte‘âkib mûmâ-ileyh Abdi Efendi kulları dahî Sivas’a celb olunacağından ve aşiret-i merkûmenin iz‘af-ı hâlleri (zayıf durumları) rû-nümâ (ortaya çıktığından) olduğundan Dersim ve Karahisar kaymakamlıklarıyla Kuruçay ve Koyluhisar kazaları müdürlüklerinden aşiret-i merkûme ahalisine taraf taraf el uzatılıp neşr-i ta‘addiye ibtidâr (saldırıların artmasına başlama) etmekte oldukları rivâyet olunmasından ve lâyiha-ı mezbûre ve meclis-i kebîr mazbatasıyla inha-yı müştereke-i mesbûkadan (geçmiş müşterek yazıdan) bir gûne (hiçbir şekilde) cevabnâme-i sâmî (Sadaret’den cevab) alınamadığından ve emirnâme-i mezbûre dahî muhâberâta dair bu merkezde şeref-sudûr etmesiyle bit-tâbi‘ taraf-ı çâkeranemden dahî ihtilât (karışma) olunamamasından nâşî bunun en ehven (hafif) eseri ahali-i merkûme perakende (darmadağınık) ve perişan olarak şuraya buraya dağılacağı derkar idiğinden min-gayr-ı hadd (haddimizi aşarak) hak-pây-ı aliyyelerine ihtâra mecbûriyet gelmiştir. Sâlifül-beyân (söylenildiği üzere)  lâyiha-ı mezbûre ile inha-ı müştereke taraf-ı aliyyelerinden mu‘ahharen takdîm buyurulmuş mudur ne hâl ise şimdiye kadar bir emârenin adem-i zuhuru (açığa çıkmayışı) çâkerlerine sebeb-i hayret olmuştur. Şayet henüz takdîm buyurulmamış olduğu hâlde şu asâr-ı seniyyeleri zâyi‘ olmamak ve lâyiha ve inhâ-ı mezbûrenin icrâ-yı temâmisiyle inzibât-ı tamme hasıl (güvenlik sağlanmak üzere) olmak üzere lütfen ve ihsânen takdîmine ve şifâhen dahî iktizâsının tefhimine (gereğinin açıklanması) ve maddenin ol-vakit ne veçhile inhâ kılındı ise hemen ol-vechile bir an akdem istihsâl ve iş‘ârı husûsuna müsaafe (izin) ve hem celîle-i müşîrileri şâyân ve şu maddeyi tafsîlen hak-pay-ı aliyyelerine iş‘ârdan arz-ı çâkeranem haşâ (asla) aşiret-i merkûme dâhil-i daire-i eyâlet (eyalet dahiline alınması) olsun için olmayıp ancak bu bâbda zat-ı seniyyeleri bezl-i himem-i vefid (himmet gösterme) buyurdukları misilli taraf-ı çâkeranemden dahî ikdâm-ı tamm (devamlı çalışma) olunarak yoluna sokulmuş ve inzibât-ı madde-i mukteziyesi (Güvenlik maddesi) dahî ancak kaymakamlık-ı mezbûrun teşkîliyle hasıl olacağı layıkıyla anlaşılmış ve zat-ı devletlerinin dahî kaffe-i hâline vukûf-ı tammesi bulunmuş olduğundan şifâhen ifade ve icrâsını istihsâl buyurmalarını ihtar ve rica ederim. Muhâberat hakkında şeref-vârid olan sâlifü’l-beyân emirnâme-i seniyyenin cevabname-ı ariza ve mazbatası tanzimen Bâbıâli’ye takdîm kılınmak üzere ise de aşiret-i merkûme eşkıyasından mahbusen Sivas’da bulunanların hitâm-ı muhâkematına ta‘lîk olunmasıyla bi-mennehü teala ol dahi bundan sonraca takdîm kılınacağından ol-vechile istihsâl icrâsına meymen-i müsâ‘ade-i hidîvileri erzan buyurulmak bâbında emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. (bu konuda gerekli icraatı meydana getirmeye yüce makamının izinleri alınarak son kararın verileceği)

Belge 7

Mirliva izzetlü Hasan Paşa bendeleri memuriyet ve marifetleriyle Koçgiri aşireti eşkıyasından ahz u girift (yakalanıp) olunarak muhâkemat-ı lazımesi icrâ olunmak üzere Sivas’a irsâl olunanlardan hasbel-kader (kaderiyle) vefat edenlerin isim ve şöhret ve keyfiyetlerini mübeyyin defteridir ki ber vech-i zikr ve beyân olunur.

Belge 8

Koçgiri aşiretinin hîn-ı ıslahında Anadolu Ordu-yı Hümâyûnu’ndan memur Mirliva izzetlü Hasan Paşa bendeleri marifetiyle ahz u girift olunarak Sivas’a irsâl olunup el-yevm meclisde bulunan eşhâs-ı muzırranın keyfiyat-ı ahvâlini mübeyyin defteridir ki ber vech-i ati zikr ve beyân olunur.

Belge 9

Bi-tevfiki ve sübhanehü teala saye-i şevket-vâye-i hazret-i mülûkânede (padişah nazarında) ıslahat-ı hâliyesi (düzenleme halleri) mizân-ı teyessürde (ölçüyü sağlamada muvaffak olma) çehre-nüma (görünen) olan Koçgiri aşiretinin murad-ı ma‘delet itiyad-ı âlîye muvâfakat (padişahın adaletine uygun olarak) ve hem kendileri ve hem karîb (yakın) ve civar bulunan kazalar ahalileri kemal-ı huzur ve istirahat edecek sûret-i mergûbe (arzu edilen) ile inzibât-ı ahvâl-ı istikbaliyelerine (gelecekteki emniyetlerinin sağlanması) ne vechile istikmâl (tamamlamak) olmak icab edeceği teferrüs olunan (farkına varılan) ve hasbel-mevâki‘ icrâsı (uygulama mevkiine konulması) lazım gelen maddelerin lâyihasıdır. Ber vechi-i âtî bend bend beyana ibtidâr olunur

Birinci bend

Koçgirili denilen aşiretin en çoğu Beydağı tabir olunur cebelin derûn ve etrafında yani Sivas’a merbut Sivasili Kazası’yla Dersim Sancağı’na mülhak Kuruçay Kazası arazisinde ve birazı da muttasıl olan Gercanis kazası semtinde ve aşiret-i merkûmeden Kapu Mahmudlu tabir eyledikleri takım dahî Karahisar-ı Şarki’ye muzaf olup Çit tesmiye olunan mahalde ve bir mikdarı Koyulhisar Kazası nahiyesi olan Habeş Dağı ittisâlinde meskûn ve mütevattın oldukları derkar ve sûreta müteferrik ve müteşettit (dağınık) gibi görünürsede oldukları mahaller birbirlerine mütevâsıl ve hemcivar olup bunların böyle bir dairede iken hükûmet-i müte‘addide tahtında bulunmaları mücerred ahvâl-ı muhalife (olumsuz durumlar) zuhuruna bais ve Hazine-i Celilece bir faideyi müfîd (fayda) ve müntec olamadığından gayrı mazarratı (zararları) mütehaddis olmaktadır fakat cümlesi bir memurun taht-ı idaresine havale olunsa yine uyamayıp ve matlub-ı hasıl ve mehâzirden (sakıncalardan) sâlim olamayıp bit-tâbi betâ’eti (ağır hareket etme) davet edeceğinden hem hükumet-i müstakile tahtında bulunmak ve hem hüsn-i idaresinde suhûlet (kolaylık) ve Hazine-i Celile’ye mûcib-i menfaat olmak üzere mütebadir (akla gelen) hatır-ı acizanem olan maddeleri min-gayr-ı hadd (haddimi aşarak) beyân ederim

İkinci bend

Koçgirili aşireti nâmı külliyen lağv olunup da sâlifü’l-beyan Sivasili ve Kuruçay ve Gercanis Kazalarında bulunanlara Beydağı Kazası ıtlâk olunsa (denilse) ve mezkûr Çit kazası dahî kemakân (eskiden olduğu gibi) ism-i mezbûr üzere zebanzed olsa (kullanılsa) ve Koyluhisar kazası dâhilinde olanlara Habeşdağı Kazası dense ve mezkûr Beydağı Kazası’na ve Karabel/Karabil nam caddeye mülâhık ve Divriği kazasına muzaf Gineli ve Zaralı ve Cihanbeyli ve Balıcanlı aşiretleri dahî birleştirilip mürekkibât-ı mezbûre Karabel/Karabil namıyla bir kaza itibar kılınsa ve Sivas kazalarından Hafik kazası dâhilinde kâ’in Kurmaşlu aşireti dahî bir kaza ittihâz olunmak lazım gelse ve mezkûr Sivasili Kazası dâhilinde Akmeşhed Maden-i Hümâyûnu ve Sivasili birleştirilerek ufacık bir kaymakamlık teşkîl olunarak Sivasili’nin re’s-i kazası (kaza merkezi) olan Zara karyesi makarr (merkez) edilip Sivas valileri nezaretinde bulunmak üzere Zara veyahut Aşâʼir-i Sitte (yedi aşiretler) Kaymakamlığı tesmiyesiyle (isimlendirmesi) icrâ buyurulsa vergi-i aşârlarından yani şu halde senevî tekmîlen vermiş olacakları emvâlden fazlasına da elli bin guruş ve ilerülerde daha ziyade akçenin cânib-i Hazine-i Celile’ye aid olacağı ve her bir işleri vakt ve zamanıyla görüleceği nümâyan (açık) olup aşâʼir-i mezbûrenin keyfiyât-ı vâkı‘alarını başka başka ve istihsâl-ı hüsn-i mazbûtiyetleri (meydana getirilmiş güzel durumların) ne veçhile olmak lazım geleceğini iş‘âra ibtidâr eylerim (başlarım).

Üçüncü bend

Ber beyân-ı bâlâ Beydağı ıtlâk olunacak kaza ayrı ufak yüz on bir aded karyeyi meşmûl ve mukaddemâ birkaç kere nüfusları tahrir olunmuş ise de mevcûduna nazaran müceddeden indet-tahrir (yazıldıklarına göre) nısfına (yarısına) yakın mektûmât (kayıtdışı) zuhuru iğlab-ı me’mul (yüksek ihtimal) olup bin iki yüz guruş müdürlük maaşı ve otuz yedi bin dokuz yüz altmış guruş vergi-yi senevîleri ve altmış bin guruş raddelerinde bedel-i aşârları var ise de nüfus-ı mevcûdelerine ve bulundukları mahallerin ziraat-gahlarında rûnümâ olan (ortaya çıkan) kabz-ı vergisine (vergi toplanması) göre pek dûn (az) ve arazisinde atîk ve cedid bir kıt‘a temessük (borç senedi) dahî olmayıp karye be karye tarlaları tahrîr olunarak temessükât harçları ve ferağ ve intikalleri nizamen icrâ olduğu vesair kazalara tatbiken adet-i ağnam (koyun vergisi) rüsumu vesaire istihsâl kılındığı sûretde hayliden hayli vâridatın husûlü rû-nümûndur (gelirin meydana çıkması). Bunların en yakın yerleri makarr ittihâz olunacak Zara’ya iki ve intihası (son noktası) on saat mesafeden ibaretdir.

Dördüncü bend

Marrü’l-beyân (yukarıda bahsedilen) Kapu Mahmudlu dedikleri Çit Kazası ba-sûret üç yüz guruş müdürlük maaşıyla hükmen Karahisar-ı Şarki’ye mülhak ise de hakikat-halde aza ve vücûhun mü’ekkile (ileri gelenlerin vekilleri) ve bunların bir veçhile tefrikini (ayrılması) kabul etmeyip mazbata ve inhalar ile gûna gûn (türlü türlü) muharrerât serd (yazı yazarak) ederek istid‘â ve tacize (rahatsızlık verme) sıvışacakları emr-i celile ise de ileride bir desîse (hile) ve san‘ia (hile) ile dedikleri kabul olmamak için kaydı bâlâsına şerh verilerek zikr olunan kaymakamlığa vergi-i sabıkasıyla ilhaken Beydağı kazası hakkında iş‘âr olunan usul bunlara da da kâmilen icrâ olunsa hayli menâfi (yarar) hasıl ve mazbûtiyet madde-i matlubesine vasıl olunacağı rehin-i bedâhet (apaçık) ve bu dahi Zara’ya sekiz on saat olduğu.

Beşinci bend

Habeş dedikleri nahiye her nasıl ise Karahisar-ı Şarki’ye mülhak Koyluhisar Kazası’nın nahiyesi itibar olunmuş ise de mezkûr Beydağı ve Sivasili Kazasıyla hem-hudûd ve Zara karyesine bir saat mesafeden ibaret olup Habeş denilen dağa vâsi‘ül-etraf (etrafı geniş) ormanlık ve otlu sulu bir mahal olarak Koçgiri ekrâdından biraz haneler orada tavattun eylediği cihetle sair taraflardan kimesne yanaştırılmamış ve İslam ve Hristiyan olarak otuz kadar kurası (köyleri) olup bunlarda ekrad-ı merkûmanın taht-i istilâsında bulunmuş ve li’l-hamd vel-minnehü zıll-ı zâlil-i ma‘delet delil-i hazret-i şehriyâride (devletin nezdinde) kat‘-ı alaka-ı eşkıya (eşkıya ile alakasını kesmiş) ile husul-ı inzibât rûnümâ (emniyetin ortaya çıktığı) olduğuna ve cebel-i mezkûr eşkıya-yı merkûmenin şer ve mazarratlarından hâlî (boş) kaldığına mebnî hiç değilse eyyâm-ı sayfiyede (yaz günleri) hem-civar olan Tozanlu ve Sivasili ve Hafik kazalarından yaylak-nişîn (yaylada oturan) olmak üzere külliyetlü hayvanât girip bunlara taraf-ı kaymakamîden ruhsat tezkiresi verilip hayvanâtına göre hane başına beşer sekizer vukiyye[5] yaylakıye nâmıyla ber vech-i te‘âmül (adetler gereği) revgan (yağ) alınsa ve ekrad-ı merkûmenin dest-i tasallutlarından reha-yâb (kurtulan) olan mahallerin imârı ve çiftlikat ve kura inşasıyla şen ve abâdân (mamur) edilse ve arazi nizamı ve nizamat mevzua-ı saire alâ-mâ-yelîg (gerektiği üzere) kaza-yı mezbûrda icrâ olunsa külliyetlü vâridât husûle geleceği bâhir ve bu dahî kaymakam bulunacak bendelerinin ma‘lûmât-ı mevki‘iyesine ve dirâyetine mahmûl olacağı emr-i zahirdir. Ancak bu bâbda yalnız ekradın kaymakamlık-ı mezbûre ilhaken idaresi kâfî olmayıp nahiye-i mezbûrenin emvâl-ı mürettebesiyle Koyluhisar Müdürlüğü’nden tefrîken ilhakı icab edeceğinden icra-ı iktizâsı.

Altıncı bend

Karabil/Karabel kazası tesmiyesi iş‘âr olunan Gineli ve Zara ve Cihanbeyli ve Balıcanlı aşiretleri olup güya Divriği’ye mülhak iselerde müdür bulunanların hükmü cârî olamayıp ve vakt u zamanıyla neferat-ı askeriye ve vergi-i senevîyelerini alamayıp ve eşkıyasının te’dîbine sûret bulamayıp müdür bulunanlar medâr-ı zarûrî (zorunlu olarak işleri döndürme) ile vakitlerini geçirmekte ve ahali-i merkûme dahî bildikleri gibi işlerini becermektedir. Aşâʼir-i merkûme mezkûr Divriği kazasından tefriken kaymakamlık-ı mezkûre ilhakı takdirinde bunlardan Balıcanlı Aşireti azlık ve hem Beydağı Kazası kurasıyla mahlut (karışık) ve mülâsık (bitişik) olduğundan kaza-yı mezkûrla birlikte idaresi suhûleti mûcib ve aşâʼir-i selâse-i merkûme (adı geçen üç aşiret) dahî birbirine karışık idiğinden üçü bir kaza edilmek münâsib olduğuna ve bunlar dahî makarr ittihâz olunan Zara’ya altı yedi saatden ibaret bulunduğuna mebnî aşâʼir-i merkûme de dahî usûl-ı mehâsin-şümul-i tanzimiyenin (düzenlemelerin güzel usullerle) kâmilen icrası Hazine’ce müstelzem-i menâfî (menfaat gereği) olacağından icra-yı iktizası.

Yedinci bend

Kurmaşlu denilen aşiret vergi-yi senevîlerini Hafik Kazası’yla beraber vermekte iselerde beyinlerinde pek de muvâfakat (uygunluk) bulunmadığından ve müstakil bir kaza olmaklığa müstehak yirmiden ziyade kurayı şâmil olduğundan ve Zara’ya altı yedi saat mesafede vâki idiğinden bunların ol-vechile tefrîkan kaymakamlık-ı mezkûre bir kaza itibarı ve vergi-yi senevîyeleri ile beraber oldukları sûretde nizamat-ı seniyye ber vech-i suhûlet haklarında icra ve umur-ı askeriye ve tahsîliye vesaireleri layıkıyla icra olunacağından ol-vechile icrası.

Sekizinci bend

Akmeşhed denilen Maden-i Hümâyûn devletlü Hamdi Paşa hazretlerinin Sivas Valiliği hengâmında küşâd (açılma) olunarak gayrı ez humsu (beşte birinden) simin (gümüşün) beher dirhemi altışar ve kurşunun vukiyyesi yüzer paraya miriye altmış ve masârıfat-ı vâkı‘ası ustabaşısı tarafından akçesiyle tesviye olunmak üzere sûret verilip cennet-mekan Valide Sultan tabet-seraha hazretlerinin ism-i hâliyelerine irâde-i aliyye müte‘allik buyurulduğundan dört yüz guruş maaş ile birer müdür tayin olunmakta ise de civar kazalardan mu‘avenet olmayıp ancak şu hâlde mevcud olan sekiz aded mağaraların fakat birisi işletilebilip tatil hükümde olduğundan senevî alınan sim birkaç vukiyyeden ve maden-i hümâyûn-ı mezbûr dahî kaymakamlık-ı mezbûre dört saat mesafeden ibaret idiğine binâ’en kaymakam bulunanların bizzat taht-ı nezaretlerinde olduğu ve icâbına göre kullanıldığı halde zikr olunan kazalardan mu‘âvenet ve mağaraların cümleten işletilmesiyle ber vefk-i merâm (isteğe uygun olarak hareket etme) germiyet ve cânib-i kaymakâmisi atiyül-beyân maaş ile bir memurun ikâmesi mütevcib-i suhûlet (kolaylığın gereği) olacağından bu sûretin icrasında senevî yetmiş vukiyye sim husulü me’mûl-ı kâvî ve daha germiyet (şevk) buldukça ziyadeleşeceği emr-i celî olmasıyla Maden-i Hümâyûn-ı mezbûrun kaymakamlık-ı mezkûre ilhaken idaresi menût-ı irâde-i seniyyeleri idiği.

Dokuzuncu bend

Kaymakamlık-ı mezbûrun bu veçhile teşkîli muvafık irâde-i seniyye olduğu halde Sivasili’nin re’s-i kazası olan Zara karyesi kürsi-i liva ve kaza-yı mezbûr müdürlüğü bi’t-tâbi‘ lağv ve imha olup nahiye hükmünde kullanılacağından münhal olacak maaşlarıyla Çit Kazası ve Maden-i Hümâyûn ve Koçgiri Müdürlükleri maaşı birleştirilip leffen takdîm kılınan pusulanın birinci numarasıyla murakkam olduğu üzere ikibin yüz yetmiş beş guruşa (2175) baliğ ve reside olup ve Karabil/Karabel Kazası tabir olunacak Gineli ve Zara ve Cihanbeylü ve Balıcanlı aşiretleri Divriği kazasından tefrik olunacağı sûretde kaza-yı mezbûr yalnız nevâhisiyle kalıp iki bin guruş (2000) müdürlük maaşından beş yüzü ve beşyüz guruş kitabe maaşından ikiyüz elli guruşu tenzîlen kaymakamlık-ı mezbûr maaşına ilave kılındığı takdirde mezkûr Divriği kazası umûruna da sekte gelmeyip mesâlih-i vâkı‘asına (mevcut işlerde) her halde hiffet (hafiflik) vâki olacağına ve kaymakamlık-ı mezbûrda zabtiye olarak kırk nefer süvari ve on nefer piyadenin ma‘-çavuşan lüzûmu bulunacağına mebnî sâlifü’l-beyân Sivasili ve Kurmaşlu hisseleri olarak Sivas’dan ma‘-çavuşan on bir, aşâʼir-i erbaa-ı merkûme (diğer dört aşiret) için Divriği’den beş ve Çit ve Habeş kazaları için Karahisar-ı Şarki’den kezalik beş nefer zabtiye süvari maaşları kaymakamlık-ı mezkûre havale buyurulduğu halde ikinci numara ile pusula-ı mezbûrede murakkam olan mebâliğ ile birleştirildikte şehriye yekûnu beşbin beş yüz elli beş guruşa bâliğ ve resîde olur (ulaşır).

Onuncu bend

Pusula-ı mezbûrenin üçüncü numarasında gösterildiği veçhile üç bin guruş kaymakamlığa mahsûs maaş ile tahrîrât ve mal katibleri ve ketebe-i saire ve zabtiye ve müdiran ve memurin-i saire maaşları beher mâh on bin üç yüz doksan guruşa reside olup arazi katibi maaşı nizamen hasılatından tesviye olunmak lazım geldiğinden bununla beraber dokuzuncu bende beyân olunan beş bin beş yüz elli beş (5555) guruş kırk bahada olundukta dört bin beş yüz seksen beş (4585) guruş mahiyye fazla masârıf zuhur edip gayrı-ez Sivasili kazaha-yı saireye (Sivasili’nden diğer kazalara) hane ve nüfus ve mevki icabınca serpiştirilip Hazine-i Celile’ye kaymakamlık-ı mezkûrdan dolayı bir akçe masârıfı gösterilmek icab etmeyeceğinden zikr olunan beş bin beş yüz elli beş guruşdan muvâfık-ı rıza-ı âlî (makamın rızası) olmayıp akçe olupda tenzîl buyurulduğu sûretde muhtemel olmak hasebiyle mebaliğ-i mezbûr dört bin beş yüz seksen beş guruşa zam ve ilave olunarak icra-yı tensikatı mümkün olacağından icrâ-yı îcâbı

Onbirinci bend

Aşâʼir-i merkûme işbu usûle rabt olunmayıpda heyet-i sabıkasında kaldığı ve elviye-i mezbûre caniblerinden mansub müdürler bâki olarak her biri bir dairede bulunduğu halde bunca teklifat-ı mesbuka hebâya gidip Hazinece ve asayişçe bir nevi menâfî hasıl olamayacağından gayrı meczûmât-ı acizaneme (kanaatime) göre behemehal mazarrat vâki olacağı derkardır çünkü bunların bir tarafı Harput eyâletine mülhak Dersim Sancağı’na ve canib-i diğeri Trabzon Eyâleti’ne merbut Karahisar-ı Şarki Sancağı’na muzaf olup ve kürsi-i eyâletleri (eyalet makamı) altmışar yetmişer saat mesafede vâki‘ olmasına ve inde’l-icab taraf-ı ahaliden mürâca‘at mümkün olamayıp kaymakamlar dahî on beşer ve yirmişer saatlik yerde olup huşûnet-i tâbi‘iyeleri (yaratılışlarındaki sertlik) cihetiyle ferd-i aferidenin (hiç kimse) ifade-i hâle mütecâsir olamamasına ve Sivas ise kazaha-yı merkûmenin en uzak mahalli yirmi ve Zara’ya on saat bulunmasına mebnî Sivas’da bulunan vülât-ı izâm taraflarından kaymakamlık-ı mezbûre ve kaymakam bulunanlar câniblerinden kazaha-yı merkûmeye bizzat ve bil-vasıta nezaret-i seri‘a şamil ve ahali-i merkûme dahî ale’t-tedric (yavaş yavaş) kesb-i usûl medeniyet (medeniyet usüllerine uyum sağlayarak) ederek ber vefk-ı matlub (talep edilen) murad-ı âlî hasıl olacağından ve bi’l-farz şu hale göre kazaha-yı merkûme bizzat Sivas’a ilhaken kaymakamlık tekellüfünden sarf-ı nazar olunsun dense birkaç sene erbab-ı vukûf ve ma‘lûmatdan birisi bâlâda muharrer usul üzere kullanılarak yoluna girmeyeceği veyahut heyet-i sabıkasında kalacağı takdirde asla bir faideyi müfîd olamayacağından başka belki ileride daha ziyade uygunsuzlaşacağından ber muktezâ-yı ubudiyet (kulluğun/vatandaşlığın gereği) hakîkinin ma‘lûmât-ı müktesebe-i çâkeranem (elde ettiğim bilgiler) veçhile arz ve ifadesine ibtidâr olundu.

On ikinci bend

Zikr olunan Sivasili kazası naibleri el-hakkıyet (doğruluk) hasebiyle Sivas naibleri taraflarından tayin olunmakta ise de teşkîlat-ı minhanın icrâsı takdirinde marrü’l-beyan kazalara taraflarından nüvvâb (naibler) tayin ve irsâl olunmak üzere mezkûr Sivasili kazasına takdîm kılınacak mazbata üzerine taraf-ı eşref-i hazret-i fetva-penâhîden (şeyhülislam) müstakilce bir naib ve müftü tayin buyurulması lazım geleceğinden ol-vechile icrâ-yı îktizası

Sâye-i şevket-vâye-i hazret-i şâhânede (Şevketten nasibini almış ulu hükümdarın gölgesi/Padişah) kaymakamlık-ı mezbûrun bu veçhile teşkîl ve icrâsına müsâ‘ade-i aliyye şâyân ve havali-i merkûme ahvâline ma‘lûmât-ı sabıka ve lâhikalı derkar olan bendegân-ı saltanat-ı seniyyeden (devletin hizmetçileri) bir bendelerine ihâle ve ihsan buyurulduğu ve Dersim ve Karahisar-ı Şarki kaymakamlarıyla sair taraflardan kat‘-ı müdâhale (müdahalenin kesilmesi) vâki‘ olduğu halde şirâze-i kaviyye-i inzibâtiye (emniyetin güvene alınması) ala-ma-yelig (gereği gibi) hasıl ve emniyet ve asayiş turûk (yollar) ve ittihad madde-i mergubesi ber vefk-i rıza-yı âlî (padişahın rızasına uygun) derece matlube vasıl olup emval Hazine-i Celile bakâyâ kalmaksızın vakt ve zamanıyla tahsîl ve sâl be sal (yıl ve yıl) kur‘a-ı meşrû‘ası (yasal kuralar) keşîde olunarak efrad-ı askeriyesi irâde buyurulan mahalle sevk ve tesbîl olunacağı (gönderileceği) derkardır. Ancak şu kadar ki mevsim-i tahsîlatda ve icab eylediği sûretde yani kaymakam bulunan bendelerinin iş‘ârı vukû‘unda mevâki‘-i karîbede (yakın yerlerde) bulunan süvari nizamiyeden bir bölük süvarinin icabına göre bir müddetçik kaymakamlık-ı mezbûr dairesinde bulunarak iktizâ eden mahallere sevk olunmak lazımeden olduğuna mebnî bunun dahî şerait-i mukteziyeye (gerekli şartlara) derç ve ilavesiyle icra-yı iktizası mütevakkıf emr ü fermân-ı aliyyeleri olmağın ol-bâbda ve her halde emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.

Bende-i mirliva an Erkan-ı Ordu-yı Anadolu (Anadolu Ordusu Erkanından Mirliva [isim yok]

Belge 10

Devletlü atufetlü efendim hazretleri

Anadolu Ordu-yı Hümâyûnu erkânından mirliva izzetlü Hasan Paşa bendelerinin memuriyet ve marifetleriyle sâye-i muvaffakiyet-vâye-i hazret-i şâhânede (padişahın himayesi ile) te’dîbat-ı lâzıme ve ıslahat-ı mukteziyeleri sûret-nümâ-yı husûl (ortaya çıkmış) olan Koçgirili aşiretinin inzibât-ı daimelerini icab eder tedâbirin icrası aşiret-i merkûme eşkıyasının fezâhat-ı me’lufelerinden (alışmış oldukları kötülüklerden)  beriyü’l-cihet (kurtulmuş) olmalarını iktizâ edeceğinden bu husûs buralarca gayetle ehem ve elzem ve kaffe-i ahali ve aceze ve ebna-ı sebil (yolcular) mazhar emniyet-i kâmile olarak ve dâme-i eyyâm-ı ömr ü şevket ve saltanat ebed-müddet (devletin devamı) için isticlâb-ı davat nâ-ma‘dudeyi (sayısız faydaları) mü’eddi (sebep) olacağı derkar ve müsellem olmasıyla ordu-yı hümâyûn-ı mezbûr müşiri sabık devletlü İsmail Paşa hazretleriyle olunan muhâberat ve ol-bâbda mûmâ-ileyh Hasan Paşa bendelerinin ma‘lûmât-ı kâfiye üzerine tanzîm-kerdesi (düzenlenmiş) olan layihâda münderiç ahkâm hem istirahat-ı fukara usul-ı âdilesini (fakirlerin korunması) câmi ve hem tevkir-i vâridât (gelirlerin yüksekliği) hakkında Hazine-i Celile’ye mûcib-i menâfî olacağından ve Sivas Meclis-i Kebiri azasından olup taraf-ı çâkeriden paşa-yı mûmâ-ileyh bendeleri ma‘iyetlerine tayin kılınan Hacegan-ı Divan-ı Hümâyûndan Fütüvvetlü Abdi Efendi kulları dahî çend mâh müddetle hüsn-i hizmet ve îfâ-yı dirâyet ve memuriyet ederek aşiret-i merkûmenin kaffe-i ahvâl-ı hazıra ve istikbaliyesine vukuf-ı tammesi (konuya hakim) buluduğundan Sivas Eyâleti’ne mülhak olmak üzere orası ufarık [ufacık] bir kaymakamlık teşkîline müsâ‘afe-i seniyye erzân (izin verme) ve Efendi-i mûmâ-ileyh kulları dahî ashâb-ı rüşt ü liyâkat esdika-yı bendegândan (liyakat sahibi ve sadık eleman) olmasıyla hizmet-i mesbûkasına mükâfat olmak üzere rütbe-i hâlîyesinin sâliseye terfî‘an ikdârıyla (rızkını artırma) beraber kaymakamlık-ı mezbûrun uhdesine ihâlesi müşir-i müşarün-ileyh hazretleriyle müştereken ve lâyiha-ı mezkûre dahî leffen bâ-ariza makâm-ı ulyâ-ı vekâlet-i mutlakaya (ilgili bakanlığa) bundan akdem arz ve inhâ kılınmış ise de henüz icrâsına müsâ‘ade-i seniyyenin şâyân buyurulacağına dair bir nev‘i irâde-i aliyye-i şeref-sünûh eylememiş (atanması ile alakalı iradenin henüz çıkmadığı) ve aşiret-i merkûme ahalisine emniyet-i kâmile hasıl olarak taht-ı ıslahat (aşiret ıslahata razı ) ve rızada iseler de Dersim ve Karahisar-ı Şarki sancaklarıyla Kuruçay ve Koyluhisar müdürlükleri cânibinden yine idhâl-i idare (idarelerine müdahale) etmek emeliyle müdâhale ve ta‘addiden hâlî olmadıkları ve aşiret-i merkûme ahalisi dahî haşinül-mizac (sert tabiatlı, geçimsiz) oldukları cihetle bu aralık hayliden hayli karışarak hemen ıslahat-ı hâliyeye bütün bütün halel gelmek raddelerine varmış ve bina’en-aleyh memuriyet-i mezkûrenin sürat-ı icrâsı ehemmiyetde olup dahaca uzadığı sûretde tecdîd-i tekellüfâtına (yeni güçlüklere) muhtaç olacağından ve paşa-yı mûmâ-ileyh bendeleri ve hatta sıla-ı rahim için bu günlerde me’zûnen Deraliyye’ye azîm olub husûs-ı mezkûrun cümle-i ahvâline vakıf olduğundan takrîr ve ifâdât-ı şifâhiyesinden dahî karîn-i ilm-i alem-şümul sipehsâlârileri (Seraskerlik makamı) buyurulacağı veçhile memuriyet-i mezbûrenin ber muceb-i istid‘â-yı  mütekaddime icrâsıyla beraber efendi-i mûmâ-ileyh kullarının dahî arz ve inhâ kılındığı veçhile ikdâr ve tayin buyurulmasına müsa‘afe-ı seniyye-i mehâm-perveri-i asafâneleri ma‘tûf ve sezâvâr buyurulmak bâbında emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. (tayinine müsaade edilmesi hususunda son karar makamındır)

6 Muharrem 1274

Bende-i Vali-i Eyâlet-i Sivas Mehmed (mühür)

Belge 11

Hakpay-ı vâlâ-yı hazret-i sipehsâlariye (Seraskerlik) ariza-ı bendegânemdir.

Bu bâbda olan ma‘lumâtını bir müzekkire ile beyân eylemesi zımnında paşa-yı mûmâ-ileyhe ihtar olunacaktır.

19 Muharrem 1274

Belge 12

Enahim-i vükela-yı saltanat-ı seniyyeden ve Meclis-i Vâlâ-ı Ahkâm-ı Adliye Riyaset-i Celilesine sâye-ziyâhet ve İclâl veliün-naimem devletlü efendim Safveti Paşa hazretlerinin pişgah-ı sâmi-i veliün-namilerine ariza-ı abidanemdir. (Meclis-i Vâlâ-ı Ahkam-ı Adliye Reisi Safveti Paşa’ya sunulan arz)

Tatbik 5 Safer 1277

Belge 13  (baş kısmı belge 14 ile aynı)

Son kısmı

İktizâsı Meclis-i Seraskeri’den ilâma himmet buyruldu. 8 Safer 1274

Vali-i  müşarun-ileyh hazretlerinin işbu tahrîrâtıyla melfuf olarak sûreti bil-etraf mütâla‘a-güzar-ı çâkeranem olarak bu bâbda olan rey ve mütâla‘aları yolunda ve aşiret-i merkûmenin diğer kazalardan tefrikiyle müceddeden bir kaymakamlık teşkîl olunmasında emr-i zabıta ve idarelerince her türlü mazbûtiyet hasıl olacağı emsalleri delâletiyle (benzer deliller ile) meydanda olup çünkü aşiret-i merkûme şu halde yeniden taht-ı rağbete idhal (yeni düzene dahil) olunacak demek olduğundan hükumet-i seniyye tamamıyla oralarda dahî yerleştirilmek ve sûret-i idareleriyle taht-ı inzibâta alıştırılmak üzere eğer ki oralarda icabı kadar asâkir-i şahenenin bulundurulması mevki‘ ve maslahat-ı lazımeden ise de evvel be evvel (herşeyden önce) mahal-ı ma‘lûmeden ayrılacak aşâyirin tefrikiyle oralarının kaymakamlık veçhile müceddeden bi’t-teşkîl nasb olunacak kaymakamın dahî icra-yı memuriyetiyle beraber mahalline vasıl olduktan ve umûr-ı memuriyetine teşebbüs edildikten sonra işin gelişine ve mesâlihin revişine (işlerin gidişine) göre oraya iktizâsı kadar asker sevk ve ikamesi münâsib gibi vârid-i efkâr (düşünülmüş) olmuş olmağla bu sûret rey-i rezzin-i isâbet-karîn-i müşiranelerine (Müşiriyet) dahî tevafuk eylediği halde teʼkîdi hâvî derbar şevket-karara (yüce makama) bir kıt‘a tahrîrât-ı müşterekenin tastîri veya vali-i müşârûn-ileyh hazretleri cânibinden [belge 13 arka yüz] münferiden yazılmak üzere cevabname-i sâmîlerinin tahrîr ve tesyir buyurulması bâbında ve her halde emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.

8 Safer 1274

Anadolu Ordu-yı Hümâyûnu Meclisi (mühür)

 Belge 14

Anadolu Ordu-yı Hümâyûnu Müşiri devletlü Abdülkerim Paşa hazretlerine takdîm olunan tahrîrât sûreti (Sivas Eyâlet Valisi tarafından)

Koçgiri aşireti intibat-ı daimisi esbâbının istihsaliyle (emniyetinin devamının sağlanması) beraber altmış dört [1264] senesinde Dersim Sancağı’na ilhâkı cihetiyle bakâyâlarının (tahsil edilmeyen vergileri ) liva-yı mezbûre devrini mübeyyin defteri henüz Hazine-i Celileye takdîm kılınmamasının sebebi ne idiği bâ-emirname-i sâmî-i hazret-i vekalet-penâhî isti‘lâm buyurulduktan nâşî keyfiyet liva-yı mezbûr kaymakamı izzetlü Ağa bendelerine vukû‘ bulan iş‘âr ve cevaben alınan mazbatada aşiret-i merkûmenin icra-yı ıslahıyla nüfûslarını tahrir ve hisse-i askerilerini der-dest etmek üzere selef-i âlî-i daverileri (önceki kumandanı) devletlü İsmail Paşa hazretleri taraflarından memuren tayin kılınan izzetlü Hasan Paşa bendeleri  maiyetine savb-ı çâkeriden gönderilmiş olan Sivas Meclis-i Kebiri azasından fütüvvetlü Abdi Efendi bendeleri aşiret-i merkûmenin yetmiş iki [1272] senesi gayetine değin bakâyâları tahsîl etmek üzere liva-yı mezbûrdan gönderilmiş olan memurları tevbih (azarlama) ve hükumetçe ihtilât (görüşme, temas etme) ettirmemiş olduğu arz ve iş‘âr kılındığı beyanıyla şuraları anlaşılıp hak-pay-ı âlîye cevab yazılmak üzere emirnâme-i sâmî (Sadaret emriyle) ile mazbatanın istinsâh (sûret) ettirilen sûretleri li-eclil-mütâla‘a (değerlendirilmek üzere) Harput Valisi devletlü paşa hazretleri bendeleri tarafından hak-pây-ı âlî-i dâverilerine (yüce makama) irsâl ve iş‘âr olunduğu beyân-ı âlîsiyle aşiret-i merkûme eyâlet-i müte‘addide daâhilinde bulunmalarına ve hasbel-mahal Sivas ve hemcivar ve karib  yerlerde olmalarına ve aşiret-i merkûme ahvâline vakıf birinin tayini ol-vakit müşârûn-ileyh hazretleri taraflarından savb-ı çâkeriye vukû‘ bulan iş‘âr üzerine mûmâ-ileyh Abdi Efendi bendeleri tayin olunduğu ve zimmet-i miriyeleri nakden ve yine zimmet-i miriyelerine (devletin alacağı) mukâbil ma‘lûmü’l-mikdar eşyaları bi’l-istihsâl Sivas Meclis-i Kebiri marifetiyle icâbı icrâ olunmak üzere eşya-ı mezkûre ve nükûd-ı müstahsile (tahsil edilen paralar) defteriyle beraber savb-ı çâkeriye irsâl olunduğu tahkîkât-ı vâkı‘a-ı dâverilerinden ve aşiret-i merkûme ber vech-i muharrer bir eyâlet dâhilinde olmayıp Harput ve Sivas ve Trabzon eyâletlerinde müteferrik bulunmalarıyla işbu ıslahatı icrâ ve hisse-i askeriye ve vergi ve zimmet-i mütebakiye-i miriyeleri (birikmiş devlete olan alacak) tahsîl olunmuş olan haneler hangi eyâlet dâhilinde bulunanlardandır buraları meçhul olduğundan ve mûmâ-ileyh Abdi Efendi dahî burada bulunduğundan keyfiyet-i muharrere bil-etraf istifsâr ve tahkîkiyle iş‘ârı (etraflıca araştırılarak) ve mezkûr sûretler mütâla‘a olunmak üzere leffen irsâl buyurulacağı 21 Cemaziyel-evvel 1273 tarihiyle hâme-pirây-ı ta‘zîm ve tekrîm olan emirname-i sâmî-i dâverilerinin me’âl-ı âlîsiyle mezkûr sûretlerin müfâdı ma‘lûm-ı bendegânem (Sadaret’den gönderilen emirnamenin içeriği öğrenilmiş) olmuş ve aşiret-i merkûme Dersim Sancağı’na mülhak olandan beri Sivas tarafından bir nev‘i müdâhale vukû‘a gelmemiş ise de liva-yı mezbûr kaymakamları ve dâhil olduğu Kuruçay müdürleri layıkıyla idareye muvaffak va zabt ve rabtlarına mukayyed ve muktedir olamadıkları cihetle aşiret-i merkûme de adeta şekâvet ve isyan sûreti rûnümâ (ortaya çıkması) olmasıyla istihsâl eyledikleri irâde-i seniyye iktizâsınca Sivas Valisi esbak devletlü Hamdi Paşa hazretleri bir tabur piyade asâkir-i şâhâne ve top ve ikibin kadar başıbozuk süvari ve piyade tecemmü (toplayarak) ederek ve bedel-i masârıf olarak Sivas Mal Sandığı’ndan yüz elli bin guruş dahî alıp bi’n-nefs (bizzat) üzerlerine varmış ve ma‘lûmül-ru’us (adı bilinen reisleri) eşkıyasını ber-takrib (yaklaşarak) ile celb birle (getirtme) Sivas’a göndermiş ve o günlerde gavâil-i mesbûkanın (eski sıkıntıların) zuhûru ve tabur-ı mezbûrun Ordu-yı Hümâyûn’a celb olunması hasebiyle müşârûn-ileyh hazretleri ıslahat-ı tammeye (tam düzenleme) muvaffak olamayıp Sivas’a ric‘atlerini müte‘âkib vukû‘-ı infisâle (ara vermek) ve halefleri devletlü İsmail Paşa hazretleri taraflarından bir müddet sonra küfelâya (kefiller) rabtla der-dest olan mahbûsların (ele geçirilen tutukluları) i‘âdesine mebnî aşiret-i merkûme daha ziyâde şımarıp açıktan açığa kutta-ı tarik (yol kesme) madde-i fezîhasına (kötü işlere) ictisâr ve mahlûtü’l-kura vel-arazi (arazi ve köyleri karışık) olmasıyla Sivasili ve Hafik vesair civar olan Sivas kazaları ahalisine envâ-yı mezâlim ve ta‘addiyata ibtidâr etmelerinden nâşî Sivas’a vurûd-ı akrebde (dönmeye yakın zamanda) ol-bâbda tevârüd eden mazbatalar bâ-mazbata ve inha der-bâr-ı madelet-karar-ı âlîye (Padişah’a) takdîm ve isrâ kılınarak selefü’n-ni‘amül-halef-i müşirâneleri (evvelki müşir hazretleri) devletlü paşa hazretleriyle bil-muhâbere (görüşülerek) ona göre ıslah-ı ahvâlleri irâde ve fermân buyurulmuş ve kuvve-i kâfiye ile mûmâ-ileyh Hasan Paşa bendeleri memur buyurularak yedine verilen talimâtda ve müşârûn-ileyh hazretleri taraflarından sûy-i çâkeriye vârid olan tahrîrât-ı mahsusada Sivas Meclis-i Kebiri azasından bir zâtın paşa-yı mûmâ-ileyh bendeleri maiyetlerine tayin olunarak Karahisar-ı Şarki taraflarında mülâkat (buluşmak) etmek üzere istikbâl ve irsâli irâde ve iş‘âr buyurulmuş olduğundan mûmâ-ileyh Abdi Efendi bendeleri derhal vesâya-yı mukteziyenin (gerekli emirlerin) îfâsıyla izâm kılınmış ve Karahisar-ı Şarki’de muvâsalat ve birlikte paşa-yı mûmâ-ileyh bendeleriyle Zara’ya avdetlerinde bilâ-tereddüd eşkıya-ı merkûme haklarında icrâ olunan tedâbir üzerine rüesa-yı eşkıyadan Diyab nam şaki asâkir-i şâhâneye derhal evvel teşhîr-i silaha (silah çekip) mütecâsir olarak karyesine kapanıp on iki saat muhârebeden sonra firarı ihtiyâr (seçip)  ve karyesinde olanlar dahî tarumâr (dağılmak) olup asâkir-i şâhânenin savlet-i delîrânesine tab-aver (yiğitçe saldırılarına dayanamayarak) olamayacakları ma‘adasının ma‘lûmları olarak müteşebbis afv ve amân (af dileme) olmalarıyla dört yüzden mütecâviz hisse-i askeriyeleri alınarak Dersaadet’e ve merkûm Diyab ve avene-i sairesinden kırk kadar eşkıya ele getirilerek Sivas’a gönderilmiş ve aşiret-i merkûmenin bir takımı Dersim Sancağı’na mülhak Kuruçay ve birazı Karahisar-ı Şarki sancağına merbut Çit ve Koyluhisar Kazası müdürlüğü dâhilinde olduğundan ve aşiret-i merkûmeyi zayıf vakitlerinde taht-ı idareye almak emeliyle müdüran ve vücûhu taraf taraf muhâceme (saldırma) ederek ta‘addiyata (zulümlere) teşebbüs eylediklerinden ve bu ise ıslahata bütün bütün halel vereceğinden paşa-yı mûmâ-ileyh bendeleri taraflarından müşârûn-ileyh İsmail Paşa hazretleri ve hazretleriyle icrâ kılınan muhâberat üzerine emvâl-ı müterakime defâtiri (birikmiş vergi defteri) bi’l-istihsâl her bir tarafdan kat‘-ı müdâhale edilerek (ilişiği kesilerek) hitâm-ı ıslahat ve tahsîlata (ıslahat ve tahsilat bitinceye) kadar muvakkat (geçici) sûretiyle kullanılmasını tasvib buyurularak müşir-i müşârûn-ileyh hazretleri cânibinden icab edenlere muharrerat-ı lazıme tısyâr ve emvâl-ı müstahsîlenin dahî Sivas Mal Sandığı’na irsâliyle asâkir-i şâhâneye lüzum-ı mikdarının verilmesi mûmâ-ileyh Abdi Efendi bendelerine dahî irâde ve iş‘âr buyurulmuş ve emirname-i mezkûre dahî efendi-i mûmâ-ileyh bendeleri yedinde mahfuz bulunmuş ve mûmâ-ileyh Hasan Paşa bendeleri hitâm-ı ıslahata kadar bir hayli müddet Zara’da ikâmet etmek mülâbesesiyle (vesilesiyle) ol-havali ahvâline ve aşiret-i merkûmenin ne usulde kullanılmasıyla inzibât-ı daimi hasıl olacağına tahsîl-i ma‘lûmât-ı kâfîye (konu hakkında bilgi toplaması) etmesiyle ol-bâbda kaleme aldırmış olduğu lâyihâda civar bulunan bazı mahallerin birleştirilmesiyle orası ufarık(ufacık) bir kaymakamlık teşkîline menût (bağlı) olduğu iş‘âr olunmuş ve lâyiha-ı mezkûre Ordu-yı Hümâyûn meclisinde dahî şâyân-ı tahsîn ve mûmâ-ileyh Abdi Efendi bendeleri dahî ıslahat ve tahsîlat haklarında bulunacağı hizmetler takdire rehin olarak kendisi de ashâb-ı dirâyet ve ma‘lûmatdan idiğine mebnî hakk-ı acizanesine de mükâfat olmak üzere rütbesinin sâliseye terfî‘i ve kaymakamlık-ı mezbûrun Sivas Eyâleti’ne ilhâken uhdesine ihâlesi müşârûn-ileyh hazretleri taraflarından tasvib birle (olur verilerek) Sivas Meclis-i Kebiri’nden dahî mazbata verilerek müşârûn-ileyh İsmail Paşa hazretleri tarafından müştereken hak-pay-ı âlîye arz ve inhâ olunmuş ve mûmâ-ileyh Abdi Efendi bendelerinin ikâmeti müddetçe (müddetince) aşiret-i merkûmenin kaffesi sâye-i hazret-i şâhânede kemâl-ı istirâhât ve taht-ı itaatde ve dâme-i eyyam-ı ömr ü şevket cenab-ı pâdişâhîye her türlü müdâvemetde (padişahın himayesinde güvende) olup ancak inha-yı mezbûre dair cevaben bir nev‘i irâde-i seniyye şeref-vürûd etmediğinden ve sâlifül-beyân kaymakamlıklar ve müdürlükler cenablarından tensîk-i mehâm-ı seniyyenin (yapılan düzenlemelerin) husûle iltizâm (gereği yapılmayıp) olunmayıp ke’enne (güya) fuzûlî zabt ve idarede bulunuyorlar rağbe-i vahiyyesi mültezimleri (manasız) olacağından efendi-i mûmâ-ileyh bendeleri geçen Ramazan-ı şerif içinde Sivas’a celb edilmiş ve ferdâsı ıyd-ı fıtrda (Ramazan Bayramı) Zara ve Doricin merhalelerinde bulunan süvari bölüğü dahî çayıra gelmiş ve bunun üzerine Çit Nahiyesine Karahisar-ı Şarki’den müdür tayin kılındığına ve Koyluhisar Müdürü dahî fırsat- bîn (fırsatı gören) olduğu halde Habeş Nahiyesinde bulunan ahali ve aşirete hayli ta‘addi (zulmetmek) etmekte bulunduğuna ve Kuruçay kazası ahalisi ise asla zabt olmayıp ahali-i merkûmenin harabî-i hanümâlarıyla (harap olan evleri-barkları) icrâ-yı merâma kanâ‘at (doyumsuz istekleri sebebiyle) gelmeyip taraf taraf envâ-ı ta‘addiyata (türlü zulümlere) cüret eylediğine ve tekmîl-ı ıslahlarını (ıslahın bitirilmesi) icâb eder hâlâtı (halleri) arar kimesne bulunmayıp memurin-i mûmâ-ileyhimin bi’l-ittifâk ızrârlarına (zararları) çalıştıklarını [2. sahife] ahali-i merkûmenin anladıklarına mebnî güçleri yeterse karşı koymak ve ellerinden gelmediği sûretçe firâra yol bulmak efkar-ı fâsidesine (bozuk düşüncelere) düştükleri ve fakat mukaddemce efendi-i mûmâ-ileyh bendeleri tarafından icrâ kılınan teʼmînat üzerine evvel baharda tohumlarını ekmiş olduklarından bade’l-harman memurin ve civarda bulunan ahalinin i‘tisâfâtına (haksızlık) tahammül edemeyecekleri cihetle tecdîd-i tekellüfât-ı mesbûkaya (eski zorlukların ortaya çıkması) muhtaç olacak sûretle uygunsuzluk ikâ‘ına mübâşeret (işlemeye başlama) eyleyecekleri anlaşılmış ve hak-pay-ı âlî-i müşîrânelerinde beyandan müstağni olduğu üzere aşiret-i merkûmenin Sivas tarafından idaresinde ve efendi-i mûmâ-ileyh bendelerinin kaymakamlık-ı mezbûrun ihâlesinde çâkerlerince serimû (çok az) menfaat ve aksi takdirde asla mazarrat olmadığı derkar olup şu kadarki bunca senelerden beri dâhil-i daire-i i‘tâ‘at olmamış olan ve ıslahat-ı daimelerini iltizam etmeklik cümle-i bendegane vacibeden bulunan böyle mutena (önemli) bir aşiretin vâridat ve askeriyece ve husûsen temin-i turûk (yolların emniyeti) ve inhâ maddelerinde her veçhile dilhâh-ı âlîye muvâfakat (yüce makamın isteği doğrultusunda) edecek sûretlerde yoluna girmesi doğrusu ehem-ı umûrdan ve keyfiyet biraz daha uzayacağı halde içlerine ve işlerine cihet cihet şûriş (karışıklık) ve halel arîz olacağı vâzıhâdan ve maslahat müşârûn-ileyh İsmail Paşa hazretlerinin tensibât ve tasvibatıyla vukû‘a gelip bi’l-vücuh ma‘lûmât-ı kâmileleri bulunduğundan husûs-ı mezbûre dair ol-bâbda mukaddemce müşârûn-ileyh hazretlerine yazdığım tahrîrâtın bir kıt‘a sûreti manzur-ı me’âlin-nüşûr ve asafaneleri (Sadaret’in görüşleri alınmak üzere) buyurulmak üzere leffen takdîm kılınmış ve tahrîrât-ı mezkûre gıyaben inha derhal hak-pay-ı âlîye takdîm buyurulduğu ve bî-tevfiki- teala bundan böyle bi-tıbkıhî (benzersiz) husûl-ı semeresi me’mûl olduğu bu posta ile müşârûn-ileyh hazretlerinden cevaben vârid olan irâde-nâmede iş‘âr olunmuş zat-ı Flaton (Eflatun)-simât-ı kerimâneleri dekaik-i aleme (ince işlere) vakıf ve kaffe-i mevadd-ı lazımü’l-itinânın nikt ü bendine arif-i müşirâne be-nam-ı fehâmet-i ittisâmdan (bilgili olmakla damgalanmış) oldukları cümle indinde bedîhî ve müsellem ve aşiret-i merkûmenin dairesinde bulunan marrü’l-beyan (yukarıda geçmiş) hükumetler memurlarına havale-i sem-i itibar (görüşlerine kulak asılması) buyurulması behemehal şirâze-i ıslahatın intihâline halel vereceği ve çünkü aşiret-i merkûme an-asıl Dersim ekradından müfrez (ayrılmış)  ve meskun olduklarından vakıa şu halde ufacık bir şey görünüyorlarsa da memurin-i mûmâ-ileyhimin el uzatmaları ne hal ise bir kere bunları üşütmüş olduğundan nihâyetü’l-emr canları acıdıkça ekrad-ı merkûme ile muhâberat-ı hâfiyeye (gizli haberleşmelere) mecbur edip mûcibsiz (sebebsiz) yerde ileride bir gaile hudûsunu istilzâm (olay çıkmasına sebep) edeceği emr-i gayr-ı mübhem olacağına ve müşârûn-ileyh hazretlerini ve gerek çâkerlerini tasdiken ber muceb-i lâyiha ve inha-yı mütekaddime taraf-ı müstecimüş-şeref-i hidivilerinden dahî sürat-ı icrâsı hak-pay-ı ma‘delet ârâ-yı âlîye tenmîk ve inha ve diğer ariza-ı çâkeride beyân olunduğu üzere piyade ve süvari asâkir-i şâhânece icab eden tedâbir ve Fırat sevâhilinin sedd ü bend ettirilmesini haklarında müsâ‘ade-i aliyyeleri âlâ ma-yelîg (gerektiği üzere) icra buyurulduğu takdirde bî-havlihî-teala (Allah’ın gücüyle) husûl-ı maddeye sebeb-ı kâvî olacağı derkar bulunduğuna mebnî muvâfık rıza-yı meali intima-yı dâverileri buyurulduğu halde icrâ-yı icâbı ve bu sûretlerin îfâsıyla beraber indel-iktifâ (yetinilerek) muma-ileyh Abdi Efendi bendeleri dahî kemâ-fis-sabık Zara’ya i‘zâm olunarak bi-lüft-ı teala himem-i aliyyeleriyle teshîlât-ı matlube dikkat kılınacağından ve tafsilat-ı maddeden murad-ı acizanem hem usul-ı ihtariye ve hem terviç-i mesalih-i seniyye idiğinden cümlesinin îfâ-yı muktezası mütevakkıf irâde-i seniyyeleridir mûmâ-ileyh Abdi Efendi bendelerinin Zara’da ikameti müddetçe Kuruçay Kazasının altmış dört tarihinden beri yetmiş iki senesi gayetine kadar müterâkim olan vergi vesairesinden ve Sivas Defterdarlığı’ndan mukayyed olan emvâlden aranılan dört yük  yedi bin üç yüz elli üç buçuk kuruşdan mahallerinde bakâyâ kalan kırk dört bin yüz yetmiş dört guruşdan maadası olan üç yük altmış üç bin yüz yetmiş dokuz buçuk kuruş aşiret-i merkûmeden tahsîl olunarak piyade ve süvari asâkir-i nizamiye-i şâhânenin maaş ve tayinat baha ve masârıfat-ı saireye verilip senedat-ı mahsusasıyla irad ve masraf veçhile an-nakd Sivas Mal Sandığı’na irsâl kılınmış ve aşiret-i merkûmenin ıslahına memur Şeşhaneci taburlarıyla süvari birinci ve dördüncü alaylar bölüklerinin Zara ve Doricin ve Murasil ma‘lûme-i sairede aramışları (arayışları) müddetince vukû‘ bulan tayinat bahaları tahminen beş yüz bin guruş raddelerinde olup cümlesinin senedat-ı mahsusaları der-dest-i istihsâl olunduğundan ve bunun topu vâridat-ı Hazine-i Celileden idiğinden tahsîlat-ı mezkûre yani üç yük altmış üç bin yüz yetmiş dokuz buçuk guruş badel-mahsub (hesaplandıkta) üst tarafı dahî Sivas Mal Sandığı’ndan i‘tâ kılınarak senedat-ı mahsusası takdîm-i Hazine-i Celile kılınacağı misilli zeyli mazbatalı bir kıt‘a defteri dahî hak-pay-ı âlî-i müşirânelerine takdîm olunacağından ifade-i hale mübâderet kılınmış ve aşiret-i merkûmenin Dersim Sancağı’na ilhakı olan altmış dört tarihinde Sivas Sancağı’ndan devren gösterilmesi icab eden bir yük yirmi sekiz bin ikiyüz doksan dört buçuk guruş bakâyâ ikiyüz yetmiş senesi sâl (yıllık) defterinden bit-tenzîl Dersim Sancağı’ndan aranılacağı gösterilerek meşrûhan Hazine-i Celile’ye eğerki takdîm edilmiş ise de mezkûr Dersim Sancağı’na nizamen mazbata gönderilmemiş idiğinin sebebi dahî sene-i merkûmede kaymakamlık-ı mezbûr cânibinden bir şey tahsîl olunamayıp sâye-i hazret-i şâhânede bu sene-i mübârekede istihsâl olduğundan ve zabt u rabt usulüne muvafık olamadıklarından neşet eylediği anlaşılmış ve Trabzon Eyâleti malından buraca tahsîlat olmayıp cümlesi Sivas ve Dersim Sancakları emvalinden olduğu ve liva-yı mezbûrun hak-pay-ı âlîyelerine olan mazbataları arz ve ıvâzdan ibaret umûr-ı vâhiyeden (boş işler) olduğunu nazar-ı dakik-i seniyyeleriyle nümâyân (aşikar) olacağından tavzihe (açıklama) hacet kalmamış ve aşiret-i merkûmenin yetmiş üç senesi vergisi henüz nâ-tahsîl ise de asâkir-i şâhâneye verdikleri erzak bahâ ile mahsub olunmak üzere tevakkuf ettirilmiş ve erzak-ı mezkûre bahası vergi-yi senevîleri olan otuz yedi bin şu kadar kuruşu mu‘âdil ve bunların mahsubuyla dahî te’kîd-i emniyet hasıl olacağından ve geçenlerde hak-pay-ı ulyâlarına celb buyurulmuş olan Miralay izzetlü Veli Bey bendelerinin dahî husûsat-ı meşrûhaya kamilen ma‘lûmatı olduğundan ledel-icab istifsâr ve sual buyurulmasıyla hepsinin icrâ-yı icâbı menût irâde-i aliyye-i müşirileri bulunmuş olmağla ol-bâbda emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. (gereğinin yapılmasında son karar yüce makamındır)

9 Safer 1274

Belge 15

Devletlü atufetlü efendim hazretleri

Sivas’a on iki saat mesafede ve Sivas ve Dersim ve Karahisar-ı Şarki sancakları vüstünde (ortasında) meskûn olan Koçgiri Aşireti öteden beri izhâr-ı şekâvetle ızrâr-ı ahâli ve ibâdı itiyâd etmiş ve sâye-i kudret-vâye-i cenab-ı şâhâneden bunların terbiye ve ıslahları emrine teşebbüs olunmuş ise de karger-i te’sir (etkisi) olmamış ve bunların indifa‘ esbâb-ı mazarratlarıyla (sebep olan kötülüklerin yok edilmesi) taht-ı zabıtaya idhalleri zikr olunan sancaklar dâhilinde bulunan aşâyirin tefrikiyle müceddeden bir kaymakamlık teşkîl olunarak bir müddet içlerinde asâkir-i şâhâne dahî ikâmesiyle hasıl olacağı mukaddemce devletlü İsmail Paşa hazretleriyle müştereken der-bar-ı şevket-karara arz ve iş‘âr kılınmış olduğu beyânıyla mukteza-yı hâlin icrâsı tafsîlâtına dair Sivas Valisi devletlü paşa hazretleri cânibinden seviyy-i çâkerâneme tevârüd etmiş olan tahrîrât meclis-i ordu-yı hümâyûna havale olundukta vali-i müşârûn-ileyh hazretlerinin bu bâbda olan mütâla‘aları yolunda ve hâl ve maslahata dahî sûret-i muvâfatda olup ancak oralara asker sevk ve ikâmesi evvel emirde aşiret-i merkûmenin zikr olunan sancaklardan tefrîkiyle orası müceddeden bir kaymakamlık teşkîl olunarak işin gelişine ve maslahatın revişine göre ileride lüzum görünür ise ol-vakit asker sevk ve ikâmesine bakılmak lazım geleceği bâ-ilâm ifade olunmuş ve müşârûn-ileyh hazretlerinin sûret-i iş‘ârlarıyla meclis-i mezkûrun bu bâbda olan ifadesi muvâfık-ı maslahat olmakdan ve icrâ-yı îktizası rey ve irâde-i aliyye-i asafânelerine menût mevaddan bulunmaktan nâşî manzur-ı mekârim-nüşur sipehsâlarileri buyurulmak üzere tahrîrât-ı mezkûre melfuf sûret-i tahrîrât ile beraber leffen takdîm hak-pay-ı mekârim-pimâ-yı hidîvileri kılınmış olmağla icâb-ı hâlin icra ve iş‘ârı bâbında ve her halde emr ü fermân hazret-i men lehül emridir.

11 Safer 1274

Abdülkerim Paşa (Anadolu ordu müşiri)

 Belge 16 ve 17 yok Üzeri boş zarf

 Belge 18

Ma‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir ki

Sivas ve Dersim ve Karahisar-ı Şarki Sancaklarında meskûn olan Koçgiri aşiretinin indifa‘-ı esbâb-ı mazarratlarıyla taht-ı zabıtaya idhalleri mezkûr sancaklar dâhilinde bulunan aşâyirin tefrikiyle müceddeden bir kaymakamlık teşkîl olunmasına menût idiği ifadesine vesaireye dair Anadolu Ordu-ı Hümâyûnu Müşiri devletlü paşa hazretlerinin tevârüd eden tahrîrâtı manzur-ı âlî-i vekâlet-penâhîleri buyurulmak üzere (bakanlığın görüşü alınmak üzere) ol-bâbda Sivas Valisi devletlü paşa hazretlerine melfuf tahrîrâtıyla beraber leffen takdım kılınmış olmağla her halde emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.

8 Rebiülevvel 1274

Belge 19

Atufetlü efendim hazretleri

Koçgiri aşiretinin ıslahat ve inzibât-ı daimeleri marifet-i bendeganemle husul-pezîr olup tafsil-i keyfiyet ifade-i çâkerenamden müsteban olacağına dair Sivas Eyâleti Valisi devletlü paşa hazretleri tarafından mevrud tahrîrât Dâr-ı Şurâ’ya ledel-havale muhavvel-i uhde-i bendegânem olan tafsilâtın bilinmesi lazım gelmiş olduğu beyân-ı vâlâyasıyla bu bâbda olan ma‘lûmât-ı âcizanemin tafsilen arz ve iş‘âr olunmasını amir revnakda dest-i tekrîm olan tezkire-i âlî-i atûfileri me’âl-ı âlîsi ma‘lûm-ı çâkerenem olmuş ve zikr olunan Koçgiri aşiretinin ıslahat-ı hâliyesi sâye-i muvaffakiyet-vâye-i hazret-i şâhânede rûnümâ olarak ber vech-i dilhâh-ı âlî sûret-i mergûbe ile aşiret-i merkûmenin inzibât-ı ahvâl-ı istikbaliyeleri ne veçhile istikmâl olunmak icâb edeceği tafsilatını hâvî ol-vakit kaleme alınan on üç bendi şâmil bir kıt‘a lâyiha sabık Anadolu ve hâlâ Rumeli-i Ordu-yı Hümâyûn’u müşîri bulunan devletlü İsmail Paşa hazretlerine takdîm olunmuş ve lâyiha-ı mezkûr leffiyle keyfiyet müşârûn-ileyha hazeratı taraflarından müştereken arz ve inha olunmuş ve ma‘lûmât-ı çâkeranem dahî lâyiha-ı mezkûrda muharrer olduğu veçhile bulunmuş olduğundan lâyiha-ı mütekaddimenin nezd-i acizide bulunan bir kıt‘a sûreti leffen takdîm-i savb-ı sâmîleri kılınmış olmağla ol-bâbda emr ü irâde hazreti-i men lehül emrindir.

9 Rebiülevvel 1274

Mirliva Hasan Tahsin (mühür)

Belge 20

Devletlü efendim hazretleri

Koçgiri aşiretinin indifa‘-ı mazarratıyla (kötülüklerinin yokedilmesi) Sivas ve Dersim ve Karahisar-ı Şarki sancaklarında bulunan aşiretlerin kaymakamlık sûretiyle idaresi halinde ne kadar hasılât ve masârıfat vukû‘ bulacağının sualini mutazammın enmile-i zîb-i tefehhüm (güzel anlayışları) olan tezkire-i aliyye-i riyâset-penâhîleri evrâk-ı müteferri‘asıyla Meclis-i Muhâsebe’ye bil-havale ol-bâbda kaleme alınan müzekkire evrâk-ı merkûmenin iadesiyle leffen takdîm kılınmağla mealine nazaran emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.

25 Rebiül-evvel 1274

Belge 21

Sivas ve Dersim ve Karahisar-ı Şarki sancaklarında bulunan Koçgirili aşiretinin indifa‘-ı mazarratlarıyla taht-ı zabıtaya idhalleri zımnında mezkûr sancaklar dâhilinde bulunan aşâyirin müceddeden bir kaymakamlık teşkîli istizânına ve ifâdat-ı saireye bir kıt‘a tezkire-i aliyye-i hazret-i Seraskeri ile evrâk-ı melfûfesi meallerine ve emsaline nazaran aşiret-i merkûmenin bulundukları kazalara iskânıyla emvâl-ı mürettebelerinin ol kazalar vergisine ilaveten istihsali hatır-güzar olmuş ise de bu makûle aşâyirin köylere yerleşip ısınması ve emvâli tahrir kılınıp vergisi bilinmesi ve nizâmât-ı askeriyeyi öğrenmesi vakte muhtaç ve perakende halinde müşkil olacağından şu mevad-ı mühimmenin hüsn-i istihsâli zımnında muvakkaten mahsusça kaymakamlık veçhile idaresi husûsunda olan mütâla‘a-ı aliyyelerinin ve ne kadar masârıf vukû‘ bulacağının ve sonra ne kadar hasılat zuhura gelebileceğinin meclis-i muhâsebede tahkîk ve tedkîkiyle keyfiyetin sürat-ı iş‘ârı zımnında evrâk-ı merkûme Meclis-i Vâlâ Riyâset-i Celîlesi Cânib-i Âlîsinden bâ-tezkire savb-ı vâlâ-yı nezâret-penâhîlerine irsâl buyurularak 21 Rebiül-evvel 1274 tarihinde meclis-i muhâsebeye havale buyurulmuş olduğundan aşiret-i merkûmenin mal-ı mîri vesair vergileri keyfiyeti ve kaymakamlık sûretiyle idaresi hâlinde emsaline nazaran ne kadar masrafa muhtaç olacağı vâridât ve masârıfat-ı muhâsebelerinden sual ettirildikte zikr olunan Koçgirili aşiretinin Sivas ve Karahisar-ı Şarki ve Dersim Sancaklarında bulunan hanelerinin elli beşbin iki yüz guruş hisse-i mâl-ı mîrileri olup meblağ-ı mezbûrdan Sivas Sancağı’ndan bulunan hanelerin mal-ı mîrisi bulunan yirmi bir bin yüz altmış guruş altmış dört (1264) senesi gâyetine kadar vürûd eden muhâsebe defterlerine dâhil ise de Dersim Sancağı mal-ı mîrisi bulunan on sekiz bin dört yüz guruşla Karahisar-ı Şarki Sancağı’nda bulunan hanelerin hissesi olan on beşbin altı yüz kırk guruşa dair defâtir-i merkûmede işaret görülemediği ve aşiret-i merkûme altmış beş (1265) senesinden itibaren Dersim Sancağı’na ilhâk olunarak sene-i merkûme muhâsebesini mübeyyin vürûd eden defterde elli beşbin sekiz yüz doksan ve altmış altı (1266) senesi muhâsebesinde kırk dokuz bin sekiz yüz elli ve altmış yedi (1267) senesinden yetmiş bir (1271) senesine gâyetine kadar vürud eden muhâsebât defâtirinde aşiret-i merkûme vergi-yi senevîsi olarak otuz yedi bin dokuz yüz altmış guruş muharrer bulunduğu ve aşiret-i merkûmenin adem-i i‘tâ‘atinden dolayı adet-i ağnam rüsumu bulunan üç bin dokuz yüz seksen guruş (3980 kuruş) yetmiş bir (1271) senesinden beri tahsîl olunamadığı ve aşâr vâridatı bedeli bulunan altmış üç bin yüz elli yedi buçuk guruş (63.157,5 kuruş) dahî yetmiş bir ve yetmiş iki senelerine mahsuben maktu‘an (parçalı) ihâle ve emâneten idare kılınamadığı ve aşiret-i merkûmenin aşârı vâridatı yetmiş üç (1273) senesine mahsuben sair kazalar vâridat-ı öşrüyesiyle beraber teb‘a-ı Devlet-i Aliyyeden Kostantin uhdesine ihâle kılındığı ve kaymakamlık teşkîli takdirinde vâki‘ olacak masârıfa emsali olmak üzere Yeniil Aşireti Kaymakamlığı’nın kaymakam ve memurîn ve zabtiye neferatı maaşları olarak melfûf pusula mâcibince bir mâhda on sekiz bin dört yüz altmış beş ve Aşâʼir-i Seb‘a (Yedi Aşiret) Kaymakamlığı’nın memurin ve zabtiye maaşlarıyla kırtasiye bahası olarak kezalik bir mâhda on üç bin iki yüz kırk bir guruş masârıf-ı mukarrereleri bulunmuş ise de zikr olunan sancaklar dâhilinde bulunan aşâʼirin müceddeden kaymakamlık sûretiyle idaresi halinde tayin buyurulacak memurlara ne kadar maaş tahsîsine ve ne mikdar zabdiye istihdâmına lüzûm görüneceği meçhul bulunmak cihetiyle vâki olacak masârıfın mikdarı bilenemediği derkenarlardan müstefad olarak aşiret-i merkûmenin ahvâl-ı hazırası cihetiyle nüfus ve hanelerinde mektûmât bulunacağı me’mûl ise de sûret-i hâle nazaran mal vergileriyle vâridat-ı öşrüye ve rüsûmiyeleri sinîn-i merkûme zarfında tamamıyla tahsîl olunamaması cihetiyle idareten ayînelerinde ne kadar hasılat olacağı kayden bilinemediği misilli vukû‘ bulacak masârıfın kemiyeti dahî kestirilememiş ve icrâ-yı îktizası her halde rey ve irâde-i aliyyeye menût bulunmuş olmağla ol-babda emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. 25 Rebiül-evvel 1274

Muhâsebe-i Maliye Meclisi (mühür)

Belge 22

Ma‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir ki

Saye-i şevket-vâye-i hazret-i şâhânede Koçgiri Aşireti’nin emr-ı ıslahâtı hasıl olmuş isede ahalinin mazhar-ı emniyet-i daime olmaları için aşiret-i mezbûrenin Sivas Eyâleti’ne mülhak olmak üzere oraya müceddeden bir kaymakamlık teşkîline ve eyâlet-i mezkûre meclisi azasından Abdi Efendi’nin uhdesine rütbe-i sâlise tevcihiyle mûmâ-ileyhin kaymakam nasbı husûsuna dair Mirliva izzetlü Hasan Paşa tarafından tanzîm olunan lâyiha bâ-tahrîrât Bâbıâli’ye takdîm olunmuş ise de henüz irâde-i aliyesi şeref-vürûd etmediğinden bahisle icâbının icrâsı lüzûmuna dair Sivas Valisi devletlü paşa hazretlerinin vârid olan tahrîrâtı Dâr-ı Şurâ-yı Askeriye ledel-havale paşa-yı mûmâ-ileyh Dersaadet’de bulunduğundan bu bâbda olan ma‘lûmâtı ledel-istiş‘ar cevaben vârid olan tezkire vilâyetçe sûreti müfâdına nazaran bu husûs umûr-ı mülkiyeye müte‘allik mevaddan olmasıyla mukaddemâ takdîm olunduğu beyân kılınan sâlifü’z-zikr evrâk ile birleştirilmek üzere tahrîrât-ı merkûmenin dahî hakpây-ı sâmî-i vekâlet-penâhîlerine takdîmi lazım geleceği ifade olunarak evrâk-ı mezkûre ma‘rûz-ı huzur-ı âlî-i âsafâneleri kılınmış olmağla ol-bâbda emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.

15 Rebiül evvel 1274

Belge 23-1/2

Ma‘lûm-ı âlî-i vekâlet-penâhîleri buyurulduğu üzere bir vakitden beri vâdî-i isyânda (isyan yolunda) bulunup sâye-i muvaffakiyet-vâye-i hazret-i tâcidârî de geçende Anadolu Ordu-yı Hümâyûnu cânibinden kuvve-i askeriye sevkiyle daire-i i‘tâ‘ata idhâl (itaate alınan) olunan Koçgiri aşiretinin tamamî-i ıslahatı (ıslahatının tamamlanması) yani bunların fîmâ-ba‘d (bundan böyle) mugâyir-i rızâ-yı âlî (devletin rızasına aykırı) hareketleri vukû‘ bulmayacak ve bir dahî terbiyelerine hâcet kalmayacak sûretle inzibât-ı daimileri esbâbının istikmâli (daimi inzibatın sağlanması amacıyla) zımnında Sivas ve Harput ve Trabzon Valileriyle devletlü paşalar hazerâtı yekdiğeriyle bil-muhâbere husûl-ı zabıta-ı mütemâdiyeleri (güvenliklerinin devamı) her ne esbâba mütevakkıf ise onun hüsn-i icrâ ve îfâsına itina ve dikkat eylemelerinin müşârûn-ileyhim hazerâtına bâ-tahrîrât-ı sâmiye bildirilmesi ve aşiret-i merkûme reis-i eşkıyası olup ahz u girift olunmuş olan Diyab nâm şahsın dahî oralara ayak basmamak ve Ruscuk’da iskân ettirilmek üzere bu tarafa izâmı ve aşiret-i merkûmenin tahsîli derdest olan bakâyâsının hitâmında bit-tefrik mensûb oldukları mahaller emval sandıklarına i‘tâsı ve bunların Dersim Sancağı’na ilhâk olunmalarından dolayı oraya devrini mübeyyin henüz bakâyâları defterinin gönderilmemesi sebebinin dahî izahen izbâr olunmasının Harput ve Sivas valileri müşârûn-ileyhimaya yazılacak tahrîrât-ı sâmiyelere derciyle teferru‘atının icrası husûslarına Meclis-i Vala kararı veçhile emr ü irâde-i seniyye-i hazret-i şehriyari müte‘allik ve şeref-sudûr buyurularak iktizâları îfâ kılınmıştı. Bu kere Sivas Valisi müşârun-ileyh tarafından cevaben bil-vürûd 23 Safer 1274 tarihiyle Meclis-i Vâlâ’ya havale buyurulan meclis-i kebir mazbatası ve evrâk-ı saire ledel-mütâla‘a meallerinde aşiret-i merkûmenin şimdiye kadar birkaç defa te’dîblerine bakılmış iken ıslah-ı nefs (kötü huyları) etmemeleri mensub oldukları Karahisar-ı Şarki ve Dersim Sancakları cânibinden su’-i idare ve ta‘addi görmelerinden neş’et edip bunların zabıta-ı matlûbeleri civarlarından bazı mahallerin birleştirilmesiyle beraber livaeyn-i mezkûreteynden kat‘-ı merbûtiyet ettirilip müstakil bir kaymakamlığın teşkîliyle hasıl olacağına ve eğer ki bu bâbda vali-i müşârûn-ileyhima ile icrâ-yı muhâberat olunmamış ise de aşiret-i merkûmenin olduğu mahaller Harput ve Trabzon’a mesafe-i ba‘ideden olmak mülâbesesiyle bi’t-tabi vali-i müşârûn-ileyhimâ taraflarından tahkîkât-ı mukteziyelerinin îfâsı düşvâr olduğuna ve kurbiyeti cihetiyle işbu kaymakamlığın Sivas Eyâleti’ne ilhâkı mazbûtiyet ve muhsenatı mûcib olacağı misilli Sivas Meclis-i Kebiri azasından olup aşiret-i merkûme bakâyâlarının istihsâline memur Abdi Efendi’nin bu maddede gayret ve istikâmeti meşhûd olarak zaten dahî oraların (sh.2) mevki‘ ve ahvâline vukûf ve ma‘lûmatlı bendegândan bulunduğuna binâ’en mûmâ-ileyhin terfî‘-i rütbesiyle kaymakamlık-ı mezkûre memuriyeti ve merkûm Diyab mecruhen tutulması cihetiyle mahbus olduğu hâlde bir mah sonra müte’essiren ve merkûmun şekâvetde pâdaşları olup derdest olunan eşhâs-ı muzırradan çend neferi dahî hastalanarak fevt olmuş ve ma‘adasının muhâkemat-ı şer‘iyye ve kanuniyeleri bil-icrâ zimmetlerinde tebeyyün eden hukûk-ı ahali bi’t-tahsîl ashâbına i‘tâ edilmiş olduğu ve aşiret-i merkûme mezkûr Dersim Sancağı’na ilhâkında bakâyâları defterinin adem-i irsâli bunun ol-vakit Sivas Eyâleti emvâlinden tefriki sırasında gönderilen sâl defterinde muharrer olmasından icab eylediği gibi işbu bakâyâ aşiret-i merkûmenin yetmiş iki senesi (1272) gâyetine kadar müterakim olan emvâl-ı miriyelerinden mûmâ-ileyh Abdi Efendi marifetiyle tahsîl olunan üç yük altmış üç bin şu kadar guruşun miyânına dâhil olup bundan aşiret-i merkûmenin ıslâhına memur asâkir-i şâhânenin tayinat ve masârıfları bit-tenzîl kusuru mal sandığında mevcud bulunmuş olduğu beyânıyla icrâ-yı îcâbı iş‘âr ve eşhâs-ı merkûmenin derecât-ı töhmet ve kabahatlarıyla haklarında terettüb edecek mu‘âmeleyi mutazammın pusulası dahî takdîm ve tısyar olunup mu‘ahharan bu husûsa dair vali-i müşârûn-ileyhin ve Anadolu Ordu-yı Hümâyûnu müşiri devletlü paşa hazretlerinin vürud edip taraf-ı hazret-i Seraskeri’den bâ-tezkire takdîm kılınan çend kıt‘a tahrîrâtı ve aşiret-i merkûmenin kaymakamlık sûretiyle idaresinde vukû‘u me’mûl olan hasılat ve masârıfatın muvâzenesi zımnında Maliye Nezâret-i Celîlesi’ne gönderilip bu kere meclis-i muhâsebeden terkîm ve takdîm kılınan müzekkire müfâdına göre aşiret-i merkûmenin hisse-i mâl-ı mirileri elli beşbin bu kadar guruşa baliğ olarak bundan sinin-i ma‘lûme zarfında tahsîl kılınan ve bakâyâ görünen akçenin mikdarı kayden ma‘lûm ve bunların nüfus ve hanelerinde mektûmât (devletten gizlenmiş nüfus veya mal) bulunacağı me’mûl olup fakat idare-i âtiyelerinde ne mikdar hasılat olacağı bilinemediği gibi buna emsal olarak Yeniili Aşireti’nin bir mâhda on sekiz bin bu kadar ve Aşâʼir-i Seba Kaymakamlığı’nın on üç bin şu kadar guruş masârıf-ı mukarrereleri bulunmuş ise de zikr olunan Koçgirili aşiretinin kaymakamlık veçhile idaresinde tayin kılınacak memurlara ne kadar maaş tahsîsine ve ne mikdar zabtiye istihdâmına lüzum görüneceği meçhul olmak cihetiyle vâki olacak masârıfın mikdarı dahî kestirilememiş olmağla vâkı‘a aşiret-i merkûmenin idare-i atebesinden vukû‘ bulacak hasılat ve masârıfatın mikdarı şimdiden bilinemediği misilli mal-ı mirilerinin mikdar-ı senevîsi emsali hakkında edilen masrafı ruyete mütehammil değil ise de teşkîl olunacak kaymakamlık yalnız aşiret takımından ibaret olmayarak bunlara civar olan ve münâsebet-i mevki‘iyesi bulunan sair bazı kazalar dahî birleştirilerek umûr-ı mülkiye ve maliye ve zabtiyesine bir tarafdan bakılacağı ve aşiret-i merkûmenin hane ve nüfusça vukû‘u me’mûl olan mektûmâtı zahire çıkarılacağı cihetle bundan haylice nef‘a ve tasarruf ve mazbûtiyet hasıl olacağı me’mûl olmasıyla beraber aşiret-i merkûmenin arzu olunan ıslahat-ı mütemâdiye [belge: 23-2] ve zabıta-ı sahîha ve kaviyyesinin takarrüründen mülkçe olunacak istifade dahî başkaca menâfi‘ ve ma‘mûriyeti intâç edeceğine ve şu metâlibin husulü ise inhâ olunan sûretin icrâsına mütevakkıf idiği gösterildiğine binâ’en iş‘âr olunduğu üzere iktizâsının icrâsı ve kaymakamlığa dahî mûmâ-ileyh Abdi Efendi’nin tayini muvâfık-ı hâl ve maslahat görünmekle ve burası mazbutça bir mahal olacağı cihetle kaymakamlığa şimdilik dört bin guruş maaş tahsîsi derece-i kifâyede bulunmağla ol- mikdar maaşla mûmâ-ileyhin işbu Koçgiri Aşireti Kaymakamlığına icrâ-yı memuriyeti ve kaymakamlık-ı mezkûr için makarr ve meclis teşkîli ve livâeyn-i mezkûreynden tefrîki iktizâ eden kazaların tayin ve tahdîdi lazım gelerek bu dahî münâsebet-i mevki‘iyesine tatbîken mahallince bilenecek şey olduğundan ber minval-ı muharrer makarr ve meclisin tayin ve teşkîli ile meclis azası usûl-ı müttehizesine tevfîken intihâb-ı ahâli ile tayin olunarak tatbik mühürlerinin ve livaeyn-i mezkûreynden tefrîk olunması lazım gelen kazaların esâmî ve mikdar-ı vergi ve nüfuslarını mübeyyin defterlerinin irsâli ve istihdâmlarına lüzum görünecek neferat-ı zabtiyenin bil-istizân tahrîri ve aşiret-i merkûme ahalisinin içlerinde uygunsuz eşhâs var ise onların dahî münâsib küfelâya rabt ettirilmeleri ve bad-ezîn mürettebat-ı miriye ve askeriyeleri vakt ve zamanıyla tahsîl olunup bir gûne bakâyâ bırakılmaması ve sinîn-i atîkadan müterâkim olup tahsîl olunan mebâliğden aşiret-i merkûme ıslâhına memur asâkir-i şâhânenin tayinâtı masârıfı bi’t-tenzîl üst tarafı olarak mevcud bulunan akçenin işbu kaymakamlığın küşâd olanacak mal sandığına devr ve i‘tâsı ve ber minval-ı muharrer mahallinde mahbûs olan on dokuz neferden on üç neferi ka‘t-ı tarik vesair envâ‘-ı şekâvetle müttehim olduklarından bunların tahtül-hıfz bu cânibe izâmı ve töhmet-i hakîka ile müttehim olan beş neferin dahî ıslah-ı nefs edip fimâ-ba‘d mugâyir-ı rıza hareketde bulunmayacaklarına kâvî-i kefil irâ’e edinceye kadar habs ve tevkîfleri ve bunlardan Kapu Mahmudlu Kasım Ağa’nın indel-muhâkeme cünhâsı yok ise de aşiret-i merkûme derûnunda bulunmasında mahzûr gösterildiğinden bunun dahî Sivas’da ikâmet ettirilmesi husûslarının vali-i müşârûn-ileyhe emr ü iş‘ârıyla eşhâs-ı merkûmenin bu tarafa hîn-i vürûdlarında ber mûceb-i kanun-ı ceza yedişer sene müddetle Tersane-i Amire’de vaz‘-ı kürek olunmalarının cânib-i Zabtiyeye ve oraya münâsib mikdar maaşla bir mal müdürünün tayini keyfiyetinin ve kaymakamlık hakkında ve mevâdd-ı sairede Hazinece lazım gelecek mu‘âmelenin îfâsının dahî Maliye Nezâret-i Celîlesi’ne havalesi Meclis-i Vâlâda tezekkür kılınmış ise de ol-bâbda emr ü irâde-i aliyye-i vekâlet-penâhîleri müte‘allik buyurulur ise emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. 23 Rebilülahir 1274

Meclis-i Vâlâ azalarının mühürleri

Belge 24

Sivas Sancağı havâlisinde olup bir müddetden beri envâ‘-yı habâsete ictisâr etmekte olduklarından indifâ‘-ı şer ve mazarratlarıyla taht-ı zabıtaya idhalleri hakkında vâki‘ olan iş‘âra mebnî Anadolu Ordu-yı Hümâyûnu Müşîri sabık devletlü İsmail Paşa hazretleriyle bil-muhâbere Mirliva izzetlü Hasan Paşa bendeleri kumandasıyla üzerlerine kuvve-i kâfîye sevk olunarak sâye-i muvaffakiyet-vâye-i cenâb-ı mülûkânede (padişahın himayesi ile muvaffak olunduğu) bir takımı cebren daire-i itâ‘ate idhal kılındığı misilli bir takımı dahî müteşebbis  ve emn-i afv ve eman oldukları bundan akdem makâm-ı âlî-i Sadâret-ı mutlakalarına arz ve iş‘âr olunan Koçgiri aşiretinin reis-i eşkıyası bulunan Diyab nâm şâkî dahî ne veçhile ahz u girift olunduğu ve nâ-tahsîl (tahsil edilemeyen) bulunan vergileriyle bakâyâ-ı atîkalarının tahsîline teşebbüs kılındığı ve teferru‘at-ı sairesi husûslarına şumûlu ilm-i âlî-i vekâlet-penâhîleri ma‘tûf buyurulmasıyla 4 Ramazan 1273 tarihiyle muvarrahan ol-bâbda mufârık-i ârâ-yı mübâhat-ı çâkerânemiz olan bir kıt‘a emirnâme-i sâmi-i âsafânelerinde Meclis-i Vâlâ kararı ve müte‘allik buyurulan emr ü fermân-ı hazret-i pâdişâhî iktizâ-yı âlîsi üzere aşiret-i merkûmenin mukaddemleri dahî birkaç defa te’dîb ve terbiyeleri icrâ kılınmış ise de yine aralık buldukça icrâ-yı bâgî ve şekâvetden hâli kalmayacakları mücerreb olduğundan bad-ezîn (bundan böyle) mugâyir-i rızâ-yı âlî hiçbir veçhile hâl ve hareketleri vukû‘ bulmayacak ve bir dahî terbiyelerine hâcet olmayacak sûretle inzibât-ı daimeleri esbâbının istihsâli levâzım-ı mülkdârîden bulunduğundan bu bâbda Harput ve Trabzon Valileri devletlü paşalar hazerâtıyla muhâbere olunarak husûl-ı zabıtaları her ne tedbire mütevakkıf ise hüsn-i îfâ ve icrâsına itina ve dikkat olunması ve merkûm Diyab’ın dahî harekat-ı meşrûhası üzerine menfiyyen (sürgün olarak) Ruscuk’a gönderilmek üzere hitâm-ı muhâkemesinde tahtu’l-hıfz Dersaadet’e gönderilmesi ve aşâʼir-i merkûme bakâyâsının hitâm-ı tahsîlinde bi’t-tefrik mensûb oldukları emvâl sandığına i‘tâsı ve bunların ol-vakit Dersim Sancağı’na ilhak olunmalarından dolayı oraya devrini mübeyyin bakâyâları olan bir yük yirmi sekiz bin iki yüz doksan dört buçuk guruşun defterlerinin nezâret-i celîle-i Maliyeye henüz gönderilmemesi sebebinin arz ve iş‘âr kılınması husûsları irâde ve fermân buyurulmuş ve aşiret-i merkûmenin hitâm-ı ıslahatında mûmâ-ileyh Hasan Paşa bendeleri tarafından tanzîmen ve Ordu-yı hümâyûna takdîmen ve taraf-ı çâkeranemizden dahî tasdîken ve müştereken müşîr-i müşârûn-ileyh hazretleri taraflarından sâl-ı hâl Cemaziye’l-ahirinde hakpây-ı ulyâ-ı Sadâret-penâhîlerine takdîmine ibtidâr olunmuş olan on üç bendi şâmil bir kıt‘a lâyiha ve evrâk-ı saireden müstefâd buyurulmuş olacağı veçhile aşiret-i merkûmenin istihsal-i inzibât-ı daimisi civardan tensiben iş‘âr olunan bazı mahallerin birleştirilmesiyle ve Dersim ve Karahisar-ı Şarki taraflarından badema el uzalmayıp kat‘-ı müdâhalesiyle Sivas Eyâletine ilhâken orası ufarak bir kaymakamlık teşkîline mütevakkıf ve muhtaç olduğundan ve erbâb-ı vukûfdan ve bengâne-i saltanat-ı seniyyeden bir bendelerine ihâle buyurulmasıyla idaresi lazım geldiğinden ve Hacegân-ı Divan-ı Hümâyûndan ve Sivas Meclis-i Kebiri azasından olup müşir-i müşârûn-ileyh hazretlerinin irâdesiyle mûmâ-ileyh Hasan Paşa bendeleri ma‘iyetine gönderilmiş olan fütüvvetlü Abdi Efendi bendeleri hüsn-i hizmete muvaffak olduğu cihetle terfî‘-i rütbesiyle kaymakamlık-ı mezbûrun mûmâ-ileyh kullarına ihâlesi müşir-i müşârûn-ileyh hazretleri taraflarından ve taraf-ı çâkerenâmizden dahî tasvîb buyurulduğundan ol-vechile arz ve beyân kılınmıştır. Çünkü sâye-i adalet-vâye-i cenab-ı kişve-i küşâyide haklarında bu kere vukû‘ bulan ıslahat sabıkları misilli olmayıp bî-lütf-ı teala tamamî-i inzibât husûle gelmiş ve vâli-i müşârûn-ileyhima hazerâtıyla icrâ-ı muhâberât olunsa da aşiret-i merkûmenin olduğu mahallere Harput yetmiş ve Trabzon seksen saatden mütecâviz mesafede vâki‘ ve bu ise müşârûn-ileyhimâ hazerâtının bizzat tahkîkât ahvâllerine ez-her nev‘i müş‘ir ve mâni‘ ve Dersim ve Karahisar-ı Şarki Kaymakamlıklarından su’ale mecbur olacakları misilli onlar dahî ıslahât-ı sabıkada olduğu gibi vücûh-ı ahalinin ifadat-ı dil-firibanesine behemehal tâbi‘ olub irâd edecekleri ecvibe-i mütefâvite hakîkat-hâle muvâfakat etmemek umûr-ı muhtemeleden olarak hatta Trabzon Valisi müşârûn-ileyh hazretleri ve azasının uzaklık cihetiyle ma‘lûmâtları olmadığından aşiret-i merkûme ahvâli Gümüşhane Kaymakamlığı’ndan sual buyurulmuş ve Harput valisi müşârûn-ileyh hazretleri dahî Dersim kaymakamından bil-istilâm olmuş olduğu cevab ne heyetde idiği hâlâ ordu-yı hümâyûn müşiri devletlü paşa hazretlerine bâ-tahrîrât bildirilmiş olduğu misilli müşir-i müşârûn-ileyh hazretleri dahî seviy-i aciziye mufassalan iş‘âr buyurmuş ve cevaben tenmîk olunan tahrîrât-ı çâkerinin bir kıt‘a sûreti manzur-ı âlî-i hidîvileri buyurulmak üzere leffen takdîmine ibtidâr kılınmış olmasıyla mütâla‘asından her bir sâl ma‘lûm-ı âlî-i âsafâneleri buyurulacağından ve aşiret-i merkûmenin te’yîd-i ıslahatı olsa olsa lâyiha-ı mezbûra ve inhâ-ı mütekaddimede münderiç mevaddın icrâsıyla karîn-i husul olabilip ve menâfi-i Hazine-i Celîle kâfiye-i marzıyesi dahî suver-i meşrûha ile hasıl olacağı mevâd-ı vâzıhadan olup yoksa yine livaeyn-i mezbûreyn cenâblarından mansub müdüranın ellerinde kaldığı takdîrde ara yerden çok vakit geçmeyip bunca tekellüfât ve masârıfat ile yoluna ve usûlüne girmiş olan madde-i mü’essesenin inhilâl-ı şirâze-i nizâmı mukarrer ve hülâsa-ı pezîr bu bâbda suver-i muharrere üzere tesviyesine müsaafe-ı aliyyenin şâyân buyurulması müstelzem muhsenât olacağı emr-i izhâr olmasıyla rasime-i muhâberatın afv-ı icrâsı muvâfık rıza-yı âlî buyurulduğu hâlde karar-ı meşrûha üzere îfâ-yı muktezası mütevakkıf irâde-i seniyyeleridir. Merkûm Diyab dahî cünûd-ı nizâmiye-i şâhâneye karşı koyup ictisâr eylediği muhârebede mecrûhen firar etmiş ve mu‘ahharen paşa-yı mûmâ-ileyh bendeleri tarafından ber-takrib ile ahz u girift olunarak Sivas’a gelmiş ve muhâkemat-ı lazımesi karîn-i hitâm olmaksızın cenâb-ı hüdâ-yı azze ve celle böyle hûne-i saltanat-ı seniyye olanları her-bâr el-ceza min cinsi’l-amel sırrına mazhariyetle makhur ve muzmahil buyursun. Bir mâh sonra mahbusen cerh-i mezbûrdan müte’essiren mücâzât-ı tâbi‘iyye-i mevte duçâr ve müteveffa-yı merkûmun şekâvet-i zâtiyede pâdâşları olup mûmâ-ileyh Hasan Paşa bendeleri tarafından tahtül-hıfz gönderilmiş ve derecat-ı töhm ve kabahatları bâlâ-yı esâmisinde bâ-müfredat-ı iş‘âr ve beyân olunmuş olan eşkıyadan muharrerül-esâmi eşhâs-ı habâset-şiar dahî makhûr-ı merkûmu takiben vasıl-ı menâzil-i dârül-bevvâr olmuş ve maadası olup el-yevm Sivas’da mahbus olan ma‘lûmül-esami kessanın muhâkemat-ı şeriyye ve kanuniyesi icra olunarak üzerlerine tebeyyün eden hukuk tahsîl ve istirdad-birle ashâbına i‘tâ edilmiş olduğu misilli bundan böyle zuhur edenlerin dahî iktizâsına bakılmakta bulunmuş ve esâ’et-i vâkı‘alarına göre müstehak ceza bulunanların mesbuk ve muhakkak olan cürm ve cünhalarına göre lazım gelecek mücâzatın derecâtı bâlâ-yı esâmisine meşrûhen bir kıt‘a pusulası matviyyen hak-pay-ı ulyâ-yı rahîmânelerine takdîm kılınmış ve haklarında lazım gelecek mu‘âmelâtın bu veçhile veyahut emr ü fermân buyurulacak suver-i hasene-i saire icrâsıyla icâbının emr ü fermân buyurulması menût irâde-i aliyye-i vekâlet-penâhîleri bulunmuştur. Aşiret-i merkûmenin altmış dört (1264) tarihinde Dersim Sancağı’na ilhakında sâlifür-rakam bir yük yirmi sekiz bin iki yüz doksan dört buçuk guruş bakâyânın devrini mübeyyin defterinin te’hîri bir sebeb tahtında olmayıp ol-vakit Sivas Eyâleti emvâlinden tefrîken Hazine-i Celîleye takdîm kılınan sâl defterinden tenzîl olunarak meşrûhan gösterilmiş ve aşiret-i merkûme ahalisi haklarında liva-yı mezbûr hükûmetinin cârî olamamasından nâşî nizamı veçhile mazbata-ı resmiye matlûbuna iltifât olunamamış ve sene-i merkûme malı ise henüz bu sene-i mübârekede tahsîl olduğu cihetle köşe-i tevakkufda kaldığı anlaşılmış ve mûmâ-ileyh Abdi Efendi bendelerinin yedi mâh müddetle Zara karyesinde arâm ve ikâmetinde Sivas ve Dersim Sancaklarından almış olduğu bakâyâ defâtiri mûcibince aşiret-i merkûmenin yetmiş iki (1272) senesi gâyetine kadar müterâkim olan emvâl-ı miriyelerinden tahsil-kerdesi olan üç yük atmış üç bin şu kadar guruşun zikr olunan bir yük yirmi sekiz bin iki yüz doksan dört buçuk kuruş dahî meyanında olup ve meblağ-ı mezbûr üç yük şu kadar bin kuruş dahî aşiret-i merkûmeye memur piyade ve süvari nizâmiye-i hazret-i şâhâne maaş ve mahiyeleriyle tayinât baha ve masârıf-ı saireye verilip birazı dahî an-nakd Sivas Mal Sandığı’na teslim olunmuş ve masârıf-ı mezkûrenin kaffesi beş yüz bin guruş raddelerinde olup tahsîlat-ı murakkame-i mezkûre badel-mahsûb üst tarafı dahî Sivas Mal Sandığı’ndan tesviye olunarak cümlesinin senedât-ı mahsûsa ve makbûzasıyla tahsîlat-ı merkûme hangi senelerin ne makûle malından olduğu mübeyyin Hazine-i Celîlede dahî mu‘âmelât-ı kuyûdiye ve mahsûbiyeti icrâ buyurulmak üzere der-dest olan bâlâsı müfredâtlı mazbatası takdîm-ı Hazine-i Celîle kılınacağı misilli icâb-ı hâl hakpây-ı ma‘delet fermân-ı rahîmânelerine arz ve inhâ olunacağı muhat-ı ilm-i alem ârâ-yı hidîvileri buyuruldukta ol-bâbda ve her halde emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.

Vali-i Eyâlet-i Sivas Mehmed Paşa ve Sivas İdare Meclisi azalarının mühürleri

Belge 25

Ma‘rûz-ı bende-i kemîne ve çâker-i dîrineleridir ki

Zat-ı vâlâ-ı hidîvilerinin kaffe-i iyâd haklarında kemâl-ı rahm ve şefkat-ı âsafâniyeleri emr-i bedîhi olduğu ve dâ‘i-i dirineleri hâk-pây-ı rahîmânelerinin bende-i kadîmi bulunduğu cihetle kizb-i riyâdan ârî (kötülüklerden kurtulmuş) olarak ber mukteza-yı sıdk-ı ubudiyetim ber vech-i âtî husûs ta‘addiyât-ı vâkı‘anın min gayr-ı resm ihtâr ve beyânına kemal-ı te’essüf ile cüret eyledim. Şöyleki Sivas Eyâleti dâhilinde Koçgirili kaymakamı Hacegan-ı Divan-ı Hümâyûndan Fütüvvetlü Abdi Efendi bendeleri Sivas vücûhundan olduğu ve kendisi dahî gayet gaddar ve mürtekib (para yiyici) meşâhir (meşhur) bulunduğu ve Koçgirili sancağı ahali-i fukarası dahî meskûn aşâʼir ve bi-kes (kimsesiz) fukaradan idiği cihetle kaymakam-ı mûmâ-ileyh ahal-i fukârayı birer vesile-i cüz’iye (küçük sebepler) ile habse ilkâ (koyma) ve alenen pek çok akçeler almakta olduğundan başka revgan-ı sade (sade yağ)  ve kömür ve hatab (odun) ve şair (arpa) ve saman gibi külliyetli erzak-ı mütenevvia ahali-i fukâra ve aşâʼirden meccanen (ücretsiz) ve icbâren (zorla) ahz etmekte ve bu bâbda bir fukara muhâlefet ettiği takdirde habse ilkâ ve şiddet ile tekdîr edilmekte olmağın şu sancak fukarasına şimdiye kadar iki yüz bin guruşdan mütecâviz zulüm ve ta‘addiyatı tevâtüren (rivayetle) meydanda olmağın kendisinin azliyle hakkaniyeti gözetir bir memur tayin buyurularak ahali-i kurâ ve fukaranın muhâsebesi rüyet ve kemal-ı hakkaniyet (adalet ile görülmesi) ile kura be kura (köy ve köy) tahkîk-i keyfiyet buyurulduğu takdirde kaymakam-ı mûmâ-ileyhin ber vech-i mübeyyin zulm ve ta‘addiyat ile me’hûzâtı tebeyyün edeceğine asla şübhe yoktur ve bu husûs icâbı halde Sivas’dan isti‘lâm olunmayıp Anadolu Ordu-yı Hümâyûn Müşiri Devletlü Kerim Paşa hazretlerinden isti‘lâm buyurulduğu takdîrde keyfiyet-i hâle icmâlen ma‘lûmatı melhûz ediği veya husûsi Koçgirili Kaymakamlığı nefs-i Sivas’a on iki saat mesafede olduğuna ve kazalarında şehir ve kasaba olmayarak yalnız kuralardan ibaret bulunduğuna binâ’en üç dört seneye gelinceye kadar müdiran ile idare olunmakta bulunduğu misilli dirayetlüce müdiran nasbıyla hüsn-i idaresi mümkün olacağından başka şu bî-kes ahali-i sancak bunca zulm-ı ta‘addiyatdan vikâyesi (korunması) ve çend seneden beri mahrûm kaldıkları adalet-seniyye haklarında iade ve istikmal ve istihsâl ve ed‘iyye-i Hayriye-i fukâraya mazhar buyurulmaları ihtârıyla min gayr-ı resm keyfiyet-i hâli ifade ve beyânına cesaret kılındı. Ol-bâbda ve kaffe-i ahvâlde emr ü fermân merhamet ve ihsân veliün-nimem devletlü fehametlü veliünnaim efendim hazretlerinindir. 29 Zilhicce 1276

El-abdi’d-dai Hakim-i Sivas Mehmed Said (mühür) (Sivas Hakimi Mehmed Said)

Belge 26 (konu dışı)

Kime: Maliye Nezâret-i Celilesine

Devletlü efendim hazretleri

Anadolu Ordu-yı Hümâyûnu etmekçisi sabık Kuzma’nın muhâsebe maddesi hayli vakitdir sürüklenmekte olarak mukaddemâ Bâbıâlide bir komisyon akdiyle hesablarının tahkîkâtına teşebbüs olunmuş ve bu tahkîkâtın neticesi olmak üzere nihayet muhâsebe-i muvakkate komisyonunda merkûm altı bin kise kadar zimmet çıkarılmış olduğu halde kendisinin bu sıralara yanaşmaması hasebiyle maslahatımın yine bir komisyona havalesiyle bitirilmesi lazım gelip iş‘âr-ı valaları veçhile Meclis-i Vala ve Dar-ı Şura-yı Askeri ve Meclis-i Muhâsebe ve ticaret azasından ve komisyon-ı mezkûrdan birer zatdan mürekkeb Bâbıâli de bir komisyon teşkîl olunarak ve teba-ı devlet-i aliyyeden olmak şartıyla merkûm Kuzma tarafından dahî tüccardan emin ve müntehibisi olan bir emin kişi bulundurularak muhasebat-ı mezkûrenin kaide-i adl ve hakkaniyete tevfiken ikmal-ı tedkikatı Meclis-i Vala’da tensib olunmuş ve keyfiyet ticaret nezaret-i celilesiyle devletlü Serasker paşa hazretlerine bildirilmiş olmağla mezkûr meclis-i muhâsebe ve komisyondan birer zatın intihab ve tayini husûsuna himmet buyurmaları siyakında tezkire-i senaveri terkîm kılındı.

16 Safer 1277

Belge 27

İ.MVL 398-17322 BELGE DİZİSİNİN SON BELGESİ (PADİŞAHIN ONAYINA GÖNDERİLEN İRADE

Atufetlü efendim hazretleri

Bir vakitden beri vâdi-i isyânda bulunup sâye-i muvaffakiyet-vâye-i hazret-i tâcidârîde geçende Anadolu Ordu-yı Hümâyûnu cânibinden kuvve-i askeriye sevkiyle daire-i itâ‘ata idhâl olunan Koçgiri aşiretinin tamamî-i ıslahatıyla zabıta-ı mütemâdiyelerinin istihsâlî zımnında mensub oldukları Karahisar-ı Şarki ve Dersim Sancaklarından bazı mahallerin birleştirilmesiyle beraber kat‘-ı merbûtiyetleriyle müstakil kaymakamlık teşkîl olunarak işbu kaymakamlığın Sivas Eyâleti’ne ilhak olunması ve kaymakamlık-ı mezkûre dahî Sivas Meclis-i Kebiri azasından aşiret-i merkûme bakâyâlarının istihsaline memur Abdi Efendi’nin gayret-i meşhûdesi ve ol-havâlinin mevki‘ ve ahvâline olan ma‘lûmât-ı kâfîyesi cihetiyle dört bin guruş maaş ile tayin kılınması ve zikr olunan kaymakamlık için makarr ve meclis teşkîli keyfiyetinin ve mevâdd-ı sairenin icrâ-yı iktizâlarının Sivas Valisi devletlü paşa hazretlerine iş‘ârıyla aşiret-i merkûmeden mahallinde mahbûs olup bu tarafa gönderilecek olan eşhâs kat‘-ı tarîk vesair enva-yı şekâvetle müttehim olduklarından bu cânibe hîn-i vürûdlarında ber muceb-i kânûn-ı ceza yedişer sene müddetle Tersane-i Amire’de vaz‘-ı kürek olunmalarının cânib-i Zabtiyeye ve oraya münâsib mikdar maaşla bir mâl müdürünün tayini ve kaymakamlık hakkında e mevâdd-ı saireden Hazinece lazım gelecek mu‘âmelenin îfâsı husûslarının dahî Maliye Nezâret-i celilesine havalesi tezekkür olunduğuna dair Meclis-i Vala’dan terkîm olunan mazbata evrâk-ı melfufe ile beraber manzur-ı âlî-i buyurulmak üzere arz ve takdîm kılınmağın her ne veçhile emr ü fermân şevket-unvân hazret-i pâdişâhî şeref-rîz ve sudûr buyurulur ise infâz mantuk-ı münîfine ibtidâr olunacağı beyânıyla tezkire-i senâveri terkîm kılındı efendim.                    2 Cemaziyel-evvel 1274

Ma‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir ki

Resîde-i dest-i a‘zâz (elimize geçen) olan işbu tezkire-i sâmiye-i Sadâret-penâhîleriyle mezkûr mazbata ve evrâk manzur-ı me‘ali-mevfûr hazret-i pâdişâhî buyurulmuş ve husûsat-ı muharrenin tezekkür ve istizân buyurulduğu veçhile icrâ-yı iktizâları müte‘allik ve şeref-sudûr buyurulan emr ü irâde-i seniyye-i cenâb-ı mülûkane icâb-ı âlîsinden olarak marrü’z-zikr (adı geçen) mazbata ve evrâk yine savb-ı sâmî-i âsafânelerine (Sadaret’e) iade kılınmış olmağla ol-bâbda emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. 3 Cemaziyelevvel 1274 20 Aralık 1857 (Konunun iradesi yazılmak üzere Sadaret’e gönderildiği)

[1] Eskiden devlet dairelerindeki yazı işlerinin başında ve bir takım mühim memuriyetlerde bulunanlar hakkında kullanılan bir tâbirdi. İkinci Mahmud zamanında yenilikler yapılıp memuriyete mahsus rütbeler ihdas olunurken hâcegânlık da rütbe sayılmış ve bunlara ait nişanla, resmi günlerde giyecekleri

[2] Osmanlılar’da askerî rütbelerden binbaşıya denk mülkî rütbe

[3] gemilerde ilgililere kürek çektime yoluyla uygulanan ceza.

[4] eskiden hapishanelerde ağır cezalı mahkûmların ayaklarına takılan kalın ve ağır zincir.

[5] 400 dirhemlik Osmanlı ağırlık ölçüsü, okka